بیحسی موضعی چیست و چه کاربردی دارد؟
بیحسی موضعی به معنای استفاده از داروی برای بیحس کردن موقت یک ناحیه کوچک از بدن است. پزشک ممکن است از یک بی‌حس‌کننده موضعی قبل از انجام یک عمل جزئی مانند نمونه‌برداری از پوست استفاده کند. همچنین ممکن است قبل از یک درمان دندانپزشکی مانند کشیدن دندان، بیحسی موضعی دریافت کنید. بر خلاف بیهوشی عمومی، بیحسی موضعی باعث نمی‌شود که به خواب بروید.
بی‌حس‌کننده‌های موضعی با جلوگیری از ارسال سیگنال‌های درد از اعصاب ناحیه تحت درمان به مغز شما کار می‌کنند. گاهی اوقات از بیحسی موضعی همراه با یک آرام‌بخش استفاده میشود که به شما کمک میکند آرامش داشته باشید. برای آشنایی بیشتر با انواع مختلف بیحسی موضعی و موارد استفاده از آنها، همراه با زیست‌لاین این مقاله را بخوانید.
بیحسی موضعی بخشی از بدن را بیحس میکند تا پزشک بتواند بدون ایجاد درد، اقداماتی مانند بخیه زدن زخم یا انجام نمونه‌برداری (بیوپسی) را انجام دهد. برخلاف بیهوشی عمومی که در آن در طول عمل در خواب هستید، در بیحسی موضعی شما در طول انجام پروسیجر بیدار و هوشیار خواهید بود. از بیحسی موضعی همچنین می‌توان برای تسکین درد ناشی از سرطان یا برخی بیماری‌های استخوان و مفصل استفاده کرد. داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با داروهای مخدر (اپیوئیدها) ایمن‌تر هستند و به کنترل درد کمک می‌کنند.
بیحسی موضعی چگونه عمل میکند؟
اعصاب شما پیام‌های درد را به مغز منتقل می‌کنند. داروهای بیحسی موضعی با مسدود کردن عملکرد اعصاب، مانع از انتقال این پیام‌ها میشوند. در نتیجه، شما احساس درد نخواهید کرد. این مسدود شدن موقتی است و پس از مدتی اعصاب دوباره عملکرد طبیعی خود را بازمی‌یابند؛ یعنی هم حرکت و هم حس به حالت عادی بازمی‌گردند.
تفاوت بیحسی موضعی و بیهوشی عمومی چیست؟
برای اعمال جراحی طولانی یا گسترده، پزشکان نیاز دارند که از بیهوشی عمومی استفاده کنند. در این حالت، شما با تنفس گاز از طریق ماسک یا دریافت دارو از راه تزریق، به خواب می‌روید و زمانی که بیدار می‌شوید، عمل جراحی به پایان رسیده است. بیهوشی عمومی نیازمند مراقبت‌های تخصصی است. چون در این حالت بی‌هوش هستید، باید ضربان قلب، تنفس، سطح اکسیژن و فشار خون شما به‌طور دقیق تحت‌نظر باشد. گاهی ممکن است برای تنفس نیز به کمک نیاز داشته باشید.
در هنگام بیهوشی، احتمال دارد دچار استفراغ شوید و مواد استفراغی وارد ریه‌ها شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به ذات‌الریه آسپیراسیونی شود که وضعیتی خطرناک است. برای پیشگیری از این عارضه، پزشک معمولاً از شما می‌خواهد چند ساعت پیش از بیهوشی، چیزی نخورید. بیهوشی عمومی توسط متخصص بیهوشی و پس از ارزیابی کامل وضعیت سلامت شما انجام میشود.
در مقابل، بیحسی موضعی ساده‌تر است. چون شما بیدار هستید و فقط بخش خاصی از بدن بیحس میشود، این روش ایمن‌تر به شمار میرود. عوارضی مانند تهوع و استفراغ در مقایسه با بیهوشی عمومی بسیار نادرتر هستند.
مزایای بیحسی موضعی چیست؟
بیحسی موضعی بدون نیاز به آماده‌سازی و خطرات بیهوشی عمومی، درد را برطرف میکند. در این روش شما بیدار و هوشیار هستید و تنها بخشی از بدن بیحس میشود. سایر مزایای آن عبارت‌اند از:
- نیازی به حضور متخصص بیهوشی نیست؛ پزشک عمومی یا جراح شما می‌تواند پیش از شروع پروسیجر بیحسی را انجام دهد.
- عوارض جانبی بیحسی موضعی نادر و معمولاً خفیف هستند.
- خطراتی مانند ذات‌الریه آسپیراسیونی بسیار نادرند و حتی اگر اخیراً غذا خورده باشید، عمل شما معمولاً به تأخیر نمی‌افتد.
- می‌توانید سریع‌تر به خانه بازگردید.
- هزینه‌ها به‌طور قابل‌توجهی کمتر است.
انواع مختلف بیحسی موضعی چیست؟
دو نوع اصلی بی‌حس‌کننده‌های موضعی وجود دارد که بر اساس نحوه استفاده از آنها دسته‌بندی میشوند.
الف) بی‌حس‌کننده‌های موضعی
بی‌حس‌کننده‌های موضعی به طور مستقیم روی پوست یا غشاهای مخاطی مانند داخل دهان، بینی یا گلو استفاده میشوند. همچنین می‌توان آنها را روی سطح چشم استفاده کرد. بی‌حس‌کننده‌های موضعی به صورت زیر در دسترس هستند:
- مایعات
- کرم‌ها
- ژل‌ها
- اسپری‌ها
- پچ‌ها (چسب‌های بیحسی)
در برخی موارد، پزشک ممکن است از ترکیبی از بی‌حس‌کننده‌های موضعی برای ایجاد اثر طولانی‌مدت‌تر استفاده کند.
نمونه‌هایی از مواردی که ممکن است از بی‌حس‌کننده‌های موضعی استفاده شود شامل موارد زیر است:
- بخیه زدن یا برداشتن بخیه
- هر فرآیندی که شامل استفاده از سوزن باشد
- وارد کردن کانولا
- وارد کردن کاتتر
- درمانهای لیزری
- جراحی آب‌مروارید
- آندوسکوپی
بی‌حس‌کننده‌های موضعی بدون نسخه، مانند بنزوکائین، می‌توانند در مدیریت درد ناشی از موارد زیر کمک کنند:
- زخم‌های دهانی، لثه یا دندان
- زخم‌های باز
- گلودرد
- سوختگی‌های سطحی
- جوش‌های پوستی ناشی از گیاهانی مانند پیچک سمی
- گزش حشرات
- هموروئید
ب) بیحسی موضعیِ تزریقی
بی‌حس‌کننده‌های موضعی می‌توانند به صورت تزریق نیز استفاده شوند. بی‌حس‌کننده‌های تزریقی معمولاً برای بیحس کردن در طول فرآیندهای درمانی به کار می‌روند، نه برای مدیریت درد.
مواردی که ممکن است شامل استفاده از تزریق بی‌حس‌کننده موضعی باشد عبارتند از:
- درمانهای دندانپزشکی، مانند عصب‌کشی
- نمونه‌برداری از پوست
- برداشتن یک ضایعه زیر پوستی
- برداشتن خال یا زگیل عمیق
- کاشت ضربان‌ساز (پیس‌میکر)
- آزمایش‌های تشخیصی مانند پونکسیون کمری یا نمونه‌برداری از مغز استخوان
مراقبت از ناحیه بیحسشده بسیار مهم است. برای مثال، پس از درمان دندان، به دلیل بیحسی دهان ممکن است هنگام نوشیدن مایعات داغ، ناخواسته دچار سوختگی شوید.
کدام نوع برای من مناسب است؟
لیست‌های ذکرشده در بالا مثال‌های کلی هستند. بسیاری از این فرآیندها، مانند جراحی آب‌مروارید، می‌توانند با هر یک از انواع بی‌حس‌کننده انجام شوند. پزشک شما نوع مناسب را بر اساس چندین عامل تعیین میکند، از جمله:
- مدت زمان عمل
- اندازه و محل ناحیهای که نیاز به بیحسی دارد.
- هرگونه شرایط پزشکی زمینه‌ای که دارید.
- داروهایی که مصرف می‌کنید.
علاوه بر استفاده در جراحی‌ها و سایر پروسیجرهای پزشکی، از بیحسی موضعی برای تسکین درد و خارش نیز استفاده میشود. موارد کاربرد شامل:
- زخم‌های باز، تماس با پیچک سمی و سایر بثورات پوستی
- دردهای مرتبط با سرطان
- درد مفاصل به‌ویژه در ستون فقرات
- درد زایمان
- فرآیندهای تشخیصی مانند نمونه‌برداری (بیوپسی) و پونکسیون کمری
چگونه تجویز میشود؟
برای دریافت بیحسی موضعی، نیاز به آماده‌سازی زیادی ندارید. فقط مطمئن شوید که به پزشک خود اطلاع دهید اگر:
- زخمی باز در نزدیکی ناحیه موردنظر دارید.
- دارویی مصرف می‌کنید، به‌ویژه داروهایی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند، مانند آسپرین.
- دچار اختلالات خونی هستید.
بیحسی موضعی کمی قبل از عمل به شما داده میشود تا زمان کافی برای اثرگذاری داشته باشد. معمولاً این زمان فقط چند دقیقه طول می‌کشد. در حالی که نباید هیچ دردی احساس کنید، ممکن است همچنان احساس فشار داشته باشید. اگر در طول عمل احساس درد کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نیاز باشد که دوز بیشتری به شما داده شود. بیحسی موضعی معمولاً ظرف یک ساعت اثر خود را از دست می‌دهد، اما ممکن است تا چند ساعت احساس بیحسی باقی بماند. با کاهش اثر آن، ممکن است حس مورمور شدن یا حرکات انقباضی را تجربه کنید. تا زمانی که اثر بیحسی کاملاً از بین نرفته است، سعی کنید مراقب ناحیه تحت تأثیر باشید. در ساعات پس از عمل، احتمال آسیب تصادفی به ناحیه بیحس وجود دارد.
برای بی‌حس‌کننده‌های موضعی بدون نسخه، توجه داشته باشید که ممکن است در ابتدا کمی سوزش یا احساس سوختگی ایجاد کند. هرگز بیشتر از مقدار توصیه‌شده روی برچسب محصول استفاده نکنید. استفاده بیش از حد ممکن است باعث جذب بیش از اندازه دارو از طریق پوست و ایجاد مسمومیت شود.
عوارض جانبی بیحسی موضعی چیست؟
بی‌حس‌کننده‌های موضعی عموماً ایمن هستند و معمولاً هیچ عوارض جانبی ایجاد نمی‌کنند، به جز مقداری مورمور شدن در هنگام کاهش اثر آن. با این حال، اگر مقدار زیادی از دارو تجویز شود یا تزریق به رگ به جای بافت انجام شود، ممکن است عوارض جانبی بیشتری تجربه کنید، مانند:
- صدای زنگ در گوش
- سرگیجه
- بیحسی
- حرکات انقباضی
- طعم فلزی در دهان
در موارد بسیار نادر که دوزهای بسیار بالا استفاده میشود، بیحسی ممکن است منجر به:
- تشنج
- کاهش فشار خون
- کاهش ضربان قلب
- مشکلات تنفسی
امکان واکنش آلرژیک به یک بی‌حس‌کننده نیز وجود دارد، اما این مورد نادر است. یک مطالعه در سال 2011 تخمین می‌زند که تنها حدود 1 درصد از افراد به بی‌حس‌کننده‌های موضعی حساسیت دارند. علاوه بر این، بیشتر واکنش‌های آلرژیک به دلیل مواد نگهدارنده موجود در بی‌حس‌کننده‌ها رخ می‌دهند، نه خود دارو.
نتیجه‌گیری
بیحسی موضعی راهی نسبتاً ایمن برای بیحس کردن یک ناحیه کوچک قبل از عمل است. همچنین می‌تواند به مدیریت درد پوست یا دهان کمک کند. در حالی که ممکن است گاهی اوقات عوارض جانبی ایجاد کند که معمولاً فقط در مواردی رخ می‌دهد که دوزها از مقدار توصیه‌شده بیشتر باشد.
چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟
در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.
احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.
به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آنها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آنها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.
پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.
مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
دیدگاه کاربران