خطرات دخالت افراد غیرحرفه‌ای در جراحی‌های زیبایی و راهکارهای مقابله با آن
در سال‌های اخیر، رشد چشمگیر تقاضا برای جراحی‌های زیبایی در ایران، زمینه را برای ورود و مداخله افراد غیرحرفه‌ای به این حوزه فراهم کرده، این معضل نه‌تنها سلامت افراد را به خطر انداخته، بلکه باعث بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی جدی نیز شده است.
طبق ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دخالت در امور پزشکی جرم‌انگاری شده و مستلزم داشتن پروانه رسمی در امور پزشکی است. حتی پزشکان نیز باید صلاحیت‌های قانونی و کافی را برای انجام هر نوع مداخله داشته باشند. به عنوان مثال، اگر یک پزشک پاتولوژیست در امور جراحی قلب دخالت کند یا یک جراح چشم پروتز سینه کار بگذارد، این موارد نیز مصداق دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شود.
این موضوع به‌خوبی در بخشنامه اخیر معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ذکر شده است که مداخلات پزشکی خارج از درسنامه آموزشی مصوب وزارت بهداشت (کوریکولوم) و خارج از دوره مهارتی مصوب معاونت آموزشی وزارت بهداشت، در زمره این مداخلات قرار می‌گیرند.
جراحی زیبایی علاوه بر نیاز به دانش پزشکی و جراحی، به درک عمیق از هنر زیبایی‌شناسی و سایر علوم هنری مانند مجسمه‌سازی، عکاسی و طراحی سه‌بعدی نیاز دارد. این مهارت‌های هنری به جراح کمک می‌کند تا نسبت‌ها، تناسبات و هارمونی اجزای بدن را بهتر درک کرده و نتایج طبیعی‌تری خلق کند.
آموزش دانشگاهی جراحی‌های زیبایی در دنیا عمدتاً محدود به رشته‌های خاص بوده و آن هم در مقاطع بالاتر رشته‌های مرتبط ارائه می‌شود. دانش این حوزه پس از طی دوره‌های آکادمیک طولانی و فشرده به دست می‌آید و نیازمند تجربه عملی گسترده است. این امر نشانگر پیچیدگی و تخصصی بودن جراحی زیبایی است، به‌گونه‌ای که تنها در تعداد معدودی از درسنامه‌های مصوب دانشگاهی به‌طور رسمی گنجانده شده است.
در ایران، جراحی زیبایی مانند بلفاروپلاستی، رینوپلاستی، لیفت صورت، لیفت شکم و ساکشن به‌طور رسمی و جامع در درسنامه رشته فوق‌تخصصی جراحی پلاستیک قرار دارد. این رشته تنها شاخه‌ای است که به‌طور گسترده و عمیق به تمامی جنبه‌های جراحی زیبایی در کنار جراحی‌های ترمیمی و بازسازی می‌پردازد.
علاوه بر آن، برخی از اعمال زیبایی مرتبط، در درسنامه‌های رشته‌های دیگر در حوزه زیر نظر خود نیز گنجانده شده‌اند، از جمله بلفاروپلاستی در فلوشیپ جراحی پلاستیک چشم منشعب از رشته چشم پزشکی و یا رینوپلاستی در رشته گوش و حلق و بینی.
دخالت سایر گروه‌های جراحی در انجام انواع اعمال زیبایی که در درسنامه مصوب گنجانیده نشده است نیز می‌تواند در حکم مداخله در امور پزشکی قرار بگیرد و پیامدهای زیانباری برای جامعه داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای مداخله غیرحرفه‌ای‌ها در جراحی زیبایی، خطرات جسمی برای بیماران است. انجام این جراحی‌ها بدون دانش و مهارت لازم می‌تواند منجر به عوارضی مانند جوشگاه‌های بد دائمی، آسیب‌های بافتی و حتی مرگ شود. بسیاری از این افراد هیچ شناختی از آناتومی بدن و اصول جراحی پلاستیک ندارند و نمی‌توانند بیماران را به درستی برای عمل انتخاب کنند. نتیجه این امر آن است افرادی تحت جراحی قرار می‌گیرند که یا نیازی به این عمل ندارند یا برای آن مناسب نیستند.
علاوه بر مشکلات جسمی، تبعات روانی این جراحی‌ها نیز بسیار جدی است. افراد زیادی پس از یک عمل ناموفق دچار افسردگی، اضطراب شدید و کاهش اعتماد به نفس می‌شوند. این مشکلات نه‌تنها به فرد بیمار محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند موجب تنش‌های اجتماعی وسیع نیز شود.
از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های درمان از دیگر پیامدهای این موضوع است. بیمارانی که در دام افراد مداخله‌گر گرفتار می‌شوند، نه‌تنها نتیجه مطلوبی نمی‌گیرند، بلکه علاوه بر صدمات مخاطره آمیز، مجبور به پرداخت هزینه‌های اضافی برای جراحی‌های اصلاحی و ترمیمی می‌شوند. این موضوع فشار مالی مضاعفی را بر بیماران و حتی سیستم درمانی و بیمه‌ای کشور وارد می‌کند و ممکن است عوارض ماندگار غیر قابل اصلاح بر جا گذارد.
ادامه این روند می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی به کادر درمان و وزارت بهداشت و برنامه ریزان سلامت جامعه منجر شود. با افزایش آمار جراحی‌های ناموفق، مردم نسبت به این حوزه بدبین می‌شوند. همچنین، این موضوع می‌تواند آسیب جدی به توریسم سلامت در ایران وارد کند؛ زیرا کاهش اعتماد بین‌المللی نسبت به استانداردهای پزشکی کشور، بیماران خارجی را از سفر به ایران برای انجام جراحی‌های زیبایی منصرف می‌کند و کشور را از حلقه درآمدزایی توریسم سلامت حذف کند.
تعرفه‌های پایین پزشکی یکی از عوامل تأثیرگذار در این زمینه است. در برخی موارد، پزشکان به دلیل تفاوت درآمد در شاخه‌های مختلف پزشکی، جذب حوزه جراحی‌های زیبایی می‌شوند. با این حال، باید تأکید کرد که اعمال جراحی زیبایی نیازمند دانش، مهارت و سالها تجربه است. برای مقابله با این وضعیت، ضرورت دارد که مقررات و دستورالعمل‌های روشن و سختگیرانه‌ای تدوین تا مانع از ورود افراد فاقد مهارت و صلاحیت به این عرصه جراحی زیبایی شود، ساده انگاری اعمال جراحی زیبایی بزرگ‌ترین صدمه زننده به سلامت مردم است، از طرفی سلامت مردم الماسی است که قیمت جایگزین ندارد و نباید دست آویز ساده انگاری ها شود.
ورود سریع حاکمیت و تقویت نظارت‌های وزارت بهداشت با همکاری انجمن‌های علمی، کمیته‌های تخصصی برای مقابله با فعالیت‌های غیرمجاز در حوزه جراحی زیبایی ضروری است. وضع قوانین صریح، نافذ و بازدارنده برای تعیین صلاحیت جراحان و مراکز درمانی ضروری بوده و تدوین یک لیست جامع از اعمال جراحی زیبایی (تقریباً ۲۴ مورد) و تعیین رشته‌های مجاز و صاحب صلاحیت برای انجام این جراحی‌ها و ابلاغ آن به‌صورت کشوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علاوه بر این، ایجاد یک سیستم گزارش‌دهی پزشکی با گرایش سلامت محور فوری برای اطلاع‌رسانی درباره تخلفات و برخورد قاطع با متخلفان باید در دستور کار قرار گیرد.
اصلاح تعرفه‌های پزشکی می‌تواند فشار اقتصادی بر پزشکان را کاهش دهد و از ورود غیرمتخصصان به حوزه جراحی زیبایی جلوگیری کند. این اقدام به ایجاد شرایط مناسب‌تری برای ارائه خدمات پزشکی کمک خواهد کرد.
تسهیل کسب‌وکار برای فارغ التحصیلان رشته فوق تخصصی جراحی پلاستیک از طریق کاهش موانع اداری برای کسب و کار آنها و همچنین کمک به ایجاد کلینیک های جامع جراحی پلاستیک توسط واجدین شرایط، برای ارایه خدمات بهتر و مستقیم به جامعه توسط افرادی که برای این کار سالها آموزش طولانی و حرفه ای دیده اند، به خودی خود می تواند علاوه بر جلوگیری از کارکرد افراد فاقد صلاحیت در این حوزه باعث کاهش عوارض شده و جامعه ایمن تری را فراهم می کند، ضمنا در این کلینیک جامع، تمامی ارایه دهندگان خدمات اقدامات زیبایی هر یک در جای تعیین شده خود، می توانند به کار گرفته شوند و باعث جلوگیری از پراکندگی بیماران و اقدامات نادرست می شود.
کنترل فضای مجازی مسموم و مقابله با تبلیغات گمراه‌کننده
شوربختانه بسیاری از افرادی که در این حوزه به‌طور غیرقانونی فعالیت دارند، از طریق فضای مجازی بیماران را جذب می‌کنند. نظارت بر این تبلیغات و مسدودسازی صفحات فریبنده در شبکه‌های اجتماعی، یکی از گام‌های مهم در مقابله با این بحران است. از طرفی باید شرایط تبلیغات واقعی و سالم برای واجدین شرایط فراهم شود تا جامعه بتواند از میان انبوهی از اطلاعات نادرست انتخاب درستی انجام دهد.
افزایش آگاهی عمومی و معرفی جراحان صاحب صلاحیت انجمن‌های علمی می‌توانند نقش مهمی در آگاه‌سازی جامعه درباره خطرات جراحی‌های غیراستاندارد ایفا کنند. مردم باید بدانند که انتخاب پزشک مناسب کلید اصلی دستیابی به نتیجه مطلوب است. مراجعه‌کنندگان باید از طریق سایت‌های رسمی مانند نظام پزشکی یا انجمن‌های مرتبط مانند انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، از صلاحیت پزشک موردنظر خود مطمئن شوند. همچنین، هنگام مراجعه به کلینیک‌ها باید اطمینان حاصل کنند که تنها خود پزشک معاینه و جراحی را انجام می‌دهد و از سپردن عمل به جراحان نیابتی خودداری کنند.
ترویج فرهنگ زیبایی طبیعی و پذیرش خود یکی از عوامل افزایش تقاضا برای جراحی‌های زیبایی، الگوهای غیرواقعی زیبایی در جامعه است. ما باید به سمت ترویج فرهنگ پذیرش زیبایی طبیعی خود حرکت کنیم. این رویکرد نه‌تنها به حفظ سلامت جسمی و روانی افراد کمک می‌کند، بلکه از فشار غیرضروری بر سیستم درمانی نیز می‌کاهد.
مداخله افراد فاقد صلاحیت در جراحی‌های زیبایی یک بحران جدی است (چه پزشک و چه غیرپزشک) که باید با اقدامات قاطع و همکاری همه‌جانبه بر آن غلبه کرد. با ورود جدی حاکمیت در اصلاح قوانین و دستورالعمل‌ها، افزایش نظارت‌ها و ایجاد سیستم گزارش‌دهی کارآمد، تسهیل کسب‌وکار جراحان صاحب صلاحیت، کنترل تبلیغات گمراه‌کننده و افزایش آگاهی عمومی، می‌توان از وقوع فجایع انسانی و اقتصادی در این حوزه جلوگیری کرد.
در نهایت، انتخاب جراح دارای صلاحیت و تجربه کافی مهم‌ترین گام برای حفظ سلامت افراد و جلوگیری از خسارات جبران‌ناپذیر است. امید است با ورود مدبرانه و کارساز مسوولین وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی و همراهی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور، بتوان آینده ای روشن در جهت حفظ و ارتقا سلامت معنوی و جسمی جامعه ترسیم کرد.
این خبر به گزارش ایرنا در تاریخ 17 فروردین ماه 1404 منتشر شده است. زیست‌لاین بدون دخل و تصرف اقدام به بازنشر این خبر می‌کند.
