پوست آسیبدیده از نور یا فوتوایجینگ چیست و چرا منجر به پیری پوست میشود؟
فوتوایجینگ به معنی پیرشدن زودرس پوست به‌دلیل قرار گرفتن مداوم در معرض اشعه فرابنفش A (UVA) و اشعه فرابنفش B (UVB) است. آسیب نوری می‌تواند ناشی از قرار گرفتن در معرض اشعه طبیعی خورشید یا منابع مصنوعی نور UV (مانند تخت‌های برنزه یا لامپ‌های آفتابی) باشد. قرار گرفتن در معرض UV نه‌تنها پوست را سریع‌تر از روند طبیعی پیر می‌کند، بلکه می‌تواند خطر سرطان پوست را نیز افزایش دهد. فوتوایجینگ همچنین با نام‌های آسیب خورشیدی و آسیب نوری شناخته میشود.
پرهیز از قرار گرفتن در معرض آفتاب بهترین راه برای جلوگیری از پوستِ آسیبدیده از نور است. اقدامات احتیاطی دیگر شامل استفاده از ضدآفتاب، پوشیدن لباس‌های محافظ و اجتناب از قرار گرفتن در نور خورشید در ساعات میانی روز، زمانی که اشعه‌های UV قوی‌تر هستند، میشود. گزینه‌های درمانی برای ترمیم پوست آسیبدیده شامل رتینوئیدها، عوامل روشن‌کننده، پیلینگ شیمیایی، لیزر بازسطح‌سازی پوست، درم‌ابریژن و فیلرها هستند.
تفاوت فوتوایجینگ و پیری کرونولوژیک پوست چیست؟
پیری کرونولوژیک پوست، پیری طبیعی پوست مطابق با سن و ژنتیک شماست. این نوع پیری قابل پیشگیری نیست اما فوتوایجینگ ناشی از قرار گرفتن مادام‌العمر در معرض اشعه UV، عمدتاً از سوی خورشید است. فوتوایجینگ باعث تغییرات DNA در سلول‌های پوست شما میشود و می‌تواند منجر به سرطان گردد. اگر اقدامات احتیاطی را رعایت کنید، فوتوایجینگ به‌طور قابل‌توجهی قابل کاهش است.
آیا آسیب ناشی از آفتاب قابل برگشت است؟
زمانی که اشعه UV باعث تغییر در DNA سلول‌های پوست شود، این آسیب DNA قابل برگشت نیست. با این حال، این بدان معنا نیست که نتوانید ظاهر پوست خود را تغییر دهید. شما می‌توانید اثرات پوست آسیبدیده از آفتاب را درمان، کاهش یا ترمیم کنید. درمانها می‌توانند لکه‌ها و سایر تغییرات رنگ پوست را از بین ببرند، چین‌وچروک‌ها و خطوط ریز را کاهش دهند، سطح پوست را صاف کنند و تولید پوست جدید و کلاژن را تحریک نمایند—مراحلی که ظاهر، تون و کیفیت پوست را بهبود می‌دهند. فوتوایجینگ معمولاً در نواحی قابل مشاهده پوست رخ می‌دهدصورت، گردن، پشت دست‌ها، بازوها، پاها و قسمت بالایی قفسه سینه
چه کسانی در معرض خطر آسیب پوستی ناشی از آفتاب هستند؟
همه افراد نسبت به آسیب پوستی ناشی از آفتاب حساس هستند. با این حال، خطر شما بیشتر است اگر:
- پوست روشن دارید.
- سابقه سرطان پوست یا سابقه خانوادگی سرطان پوست، به‌ویژه ملانوما دارید.
- تعداد زیادی خال دارید.
- کک‌ومک دارید و قبل از برنزه شدن دچار سوختگی می‌شوید.
- چشم‌های آبی یا سبز، یا موهای بلوند، قرمز یا قهوه‌ای روشن دارید.
- در ارتفاعات بالا زندگی یا تعطیلات می‌گذرانید.
- آخر هفته‌ها در معرض آفتاب شدید قرار می‌گیرید در حالی که در طول هفته بیشتر در فضاهای بسته هستید.
- زمان زیادی را در فضای باز یا در سالن‌های برنزه کردن می‌گذرانید، به‌ویژه در دوران کودکی یا نوجوانی
آیا افراد با رنگ پوست تیره در معرض خطر آسیب پوستی ناشی از آفتاب هستند؟
افرادی با هر طیف رنگ پوست در معرض اشعه UV قرار می‌گیرند. قرارگیری در معرض UV، خطر آسیب پوستی ناشی از آفتاب را افزایش میدهد. با این حال، افراد با پوست تیره کمتر دچار آفتاب‌سوختگی میشوند، زیرا ملانین بیشتری در پوست خود دارند. ملانین تا حدی در برابر اشعه UV محافظت ایجاد می‌کند. اگر پوست تیره دارید باز هم ممکن است دچار آسیب پوستی یا آفتاب‌سوختگی شوید که می‌تواند دردناک باشد و باعث پوسته‌ریزی شود.
بین قرار گرفتن در معرض آفتاب و خطر سرطان پوست در افراد با پوست روشن رابطه وجود دارد، اما چنین رابطه‌ای در افراد با پوست تیره دیده نمی‌شود. افرادی با پوست تیره که دچار سرطان پوست میشوند، معمولاً آن را در کف دست‌ها یا کف پاها تجربه می‌کنند و اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده میشود. مطالعات بیشتری برای تعیین خطرهای سرطان پوست و اثربخشی درمانها در افراد با پوست تیره لازم است.
آیا شرایط سلامتی خاصی وجود دارد که خطر آسیب پوستی ناشی از آفتاب را افزایش دهد؟
خطر شما افزایش پیدا می‌کند اگر:
- برخی بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس اریتماتوی سیستمیک دارید، یا وضعیت‌هایی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند، مانند HIV
- پیوند عضو داشته‌اید.
- داروهایی مصرف می‌کنید که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، از جمله کورتیکواستروئیدها، بیولوژیک‌ها، آنتی‌بادی‌های مونوکلونال و مهارکننده‌های کالسینورین. این داروها برای طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از جمله آرتروز، آسم، آرتریت روماتوئید، پسوریازیس، بیماری التهابی روده و سرطان تجویز میشوند.
- داروهایی مصرف می‌کنید که پوست شما را نسبت به نور خورشید حساس‌تر می‌کنند، مانند آنتی‌بیوتیک‌های تتراسیکلین و فلوروکینولون، آنتی‌بیوتیک‌های تری‌سایکل، داروی ضدقارچ Griseofulvin®، قرص‌های ضدبارداری، داروهای کاهنده چربی خون و بسیاری داروهای دیگر. از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا داروهای شما باعث حساسیت بیشتر پوست به نور خورشید میشوند یا نه.
علائم فوتوایجینگ چیست؟
علائم فوتوایجینگ معمولاً از سنین نوجوانی تا اوایل دهه ۲۰ زندگی آغاز میشوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- رگ‌های عنکبوتی (مویرگ‌های شکسته) روی بینی، گونه‌ها و گردن (تلانژکتازی)
- کاهش تون پوست (کاهش الاستیسیته) در نواحی در معرض خورشید
- خطوط و چین‌وچروک اطراف چشم‌ها و دهان که از نظر تعداد و عمق افزایش می‌یابند.
- خطوط نگرانی روی پیشانی که دائماً وجود دارند.
- لکه‌های قرمز، خشن و پوسته‌پوسته (کراتوز آکتینیک)
- ضایعات لب
- تغییرات رنگ‌دانه‌ای مانند لکه‌ها یا تکه‌های رنگی (ملاسما)، کک‌ومک، لکه‌های کبدی (لنتیجین‌های خورشیدی) و لکه‌های سنی
- لکه‌های سفید روی بازوها، پاها و پشت دست‌ها (هیپوملانوز گوتات ایدیوپاتیک)
- نابرابری رنگ پوست یا نابرابری بافت پوست
- نازک‌شدن پوست
چه چیزی باعث فوتوایجینگ میشود؟
اشعه فرابنفش (UV) باعث تغییراتی در DNA سلول‌های پوست میشود. این تغییرات می‌توانند منجر به پیری زودرس پوست فوتوایجینگ و سرطان پوست شوند. دو نوع اشعه UV وجود دارد:
- نور UVA
این نوع اشعه همه لایه‌های پوست را نفوذ می‌کنداز خارجی‌ترین لایه (اپیدرم) تا عمیق‌ترین لایه (درم). اپیدرم ظاهر صاف و جوان پوست را ایجاد می‌کند. درم حاوی کلاژن و الاستین است که سفتی و خاصیت ارتجاعی پوست را فراهم می‌کنند.
UVA عمدتاً با آسیب‌های طولانی‌مدت پوست، مانند چین‌وچروک‌ها، مرتبط است و احتمالاً در برخی سرطان‌های پوست نقش دارد و تولید ملانین را تحریک می‌کند، که با جذب اشعه UV در اپیدرم از پوست محافظت می‌کند.
- نور UVB
این نوع اشعه لایه اپیدرم را نفوذ کرده و باعث فوتوایجینگ و ایجاد سلول‌های پیش‌سرطانی به نام کراتوز آکتینیک میشود.
UVB عامل اصلی آفتاب‌سوختگی و علت بیشتر سرطان‌های پوست است.
عوارض فوتوایجینگ چیست؟
عوارض فوتوایجینگ شامل موارد زیر است:
- افزایش خطر ملانوما
- افزایش تعداد پیش‌سرطان‌ها مانند کراتوز آکتینیک
- بدتر شدن روزاسه
- ایجاد سبوره‌یک کراتوز، لنتیجین‌های آکتینیک (لکه‌های خورشیدی)، الاستوز آکتینیک (تخریب الاستیسیته پوست توسط آفتاب) و تلانژکتازی (رگ‌های عنکبوتی)
فوتوایجینگ چگونه درمان میشود؟
آسیب نوری را نمی‌توان به‌طور کامل معکوس کرد، اما برخی گزینه‌های درمانی می‌توانند به جوانسازی پوست شما کمک کنند. درباره خطرات عوارض با ارائهدهنده خدمات درمانی خود صحبت کنید. درمان‌های احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- رتینوئیدها، رتینول‌ها: این محصولات موضعی بهترین تأثیر را هنگام درمان علائم اولیه فوتوایجینگ دارند. این مواد باعث ریزش سلول‌های پوستی و جایگزینی آن‌ها با سلول‌های تازه میشوند. آن‌ها همچنین تولید کلاژن را تحریک می‌کنند و پوست را سفت‌تر نگه می‌دارند. رتینوئیدها برای درمان خطوط ریز و چین‌وچروک‌ها، لکه‌های سنی، کاهش زبری و کوچک‌کردن منافذ مؤثر هستند.
- ویتامین C و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها: این مواد تخریب پوست را در برابر مواد شیمیایی مخرب موسوم به رادیکال‌های آزاد کند می‌کنند؛ موادی که باعث علائم قابل مشاهده آسیب میشوند. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند پیری پوست را کند کنند، آسیب ناشی از UV را کاهش دهند و از تجزیه کلاژن بکاهند.
- آلفا هیدروکسی اسید: این ماده یک لایه‌بردار است و باعث افزایش گردش سلولی پوست میشود.
- عوامل روشن‌کننده: مواد سفیدکننده یا روشن‌کننده مانند هیدروکینون می‌توانند لک‌ها، لکه‌های خورشیدی و ناهمواری‌های رنگ‌دانه‌ای را روشن کنند.
- بازسطح‌سازی پوست با لیزر: لیزرها لایه آسیبدیده سطح پوست را حذف کرده و تولید کلاژن را افزایش می‌دهند؛ که باعث صاف‌تر شدن سطح پوست و ایجاد ظاهری یکنواخت‌تر میشود. این درمان ناهمواری‌های رنگ‌دانه‌ای، لکه‌های سنی، آسیب خورشیدی، خطوط ریز و چین‌وچروک‌ها و موارد دیگر را درمان می‌کند.
بازسطح‌سازی فرکشنال، میکروپرتوهای نور لیزر را به لایه‌های عمقی پوست می‌فرستد تا ستون‌های باریک و عمیق انسجام بافتی ایجاد کند. این بافت منعقدشده فرآیند طبیعی ترمیم را تحریک می‌کند که منجر به رشد سریع بافت سالم جدید میشود. لیزرهای پالسی رنگی از پرتو ملایمی از نور برای حذف رگ‌های خونی شکسته و قرمزی استفاده می‌کنند. - پیلینگ شیمیایی: در پیلینگ شیمیایی، مایع شیمیایی مانند تری‌کلرواستیک اسید یا گلیکولیک اسید روی پوست اعمال میشود. پیلینگ لایه بیرونی پوست را حذف کرده و پوست جدید به سطح می‌آید. این روش لکه‌های قهوه‌ای، کراتوز آکتینیک و خطوط ریز و چین‌وچروک درمان‌شده را از بین می‌برد. همچنین تون و بافت پوست را بهبود میدهد.
- درمان فوتودینامیک: در این روش، پوست با دارو پوشانده شده و سپس نور آبی یا قرمز فلوئورسنت دارو را فعال می‌کند. این درمان سلول‌های پیش‌سرطانی را از بین می‌برد در حالی که سلول‌های طبیعی دست‌نخورده باقی می‌مانند. درمان ممکن است واکنشی شبیه آفتاب‌سوختگی ایجاد کند که یک تا دو هفته طول می‌کشد تا بهبود یابد.
- کرایوتراپی: این روش از نیتروژن مایع برای فریز کردن لکه‌های سنی خوش‌خیم و کراتوز آکتینیک استفاده می‌کند. نواحی درمان‌شده طی چند روز تیره شده و می‌ریزند.
- درم‌ابریژن:این تکنیک لایه سطحی پوست را «سنباده‌کشی» می‌کند تا پوست صاف و تازهٔ زیر آن نمایان شود. این روش برای بهبود چین‌وچروک‌ها، لکه‌های سنی و موارد دیگر مفید است.
- فیلرهای پوستی که برای درمان خطوط ریز و چین‌وچروک‌ها و بازگرداندن حجم به پوست شل‌شده استفاده میشوند.
- فیس‌لیفت، لیفت گردن، لیفت ابرو یا سایر روش‌های جراحی پلاستیک: این روش‌ها چین‌وچروک‌های عمیق، افتادگی پوست و از دست‌رفتن شدید الاستیسیته را درمان می‌کنند.
چگونه میتوانم از فوتوایجینگ ناشی از اشعه UV جلوگیری کنم؟
معمولاً جلوگیری کامل از فوتوایجینگ دشوار است. فوتوایجینگ ناشی از آسیب تجمعی آفتاب در طول زندگی است. در حالی که اجتناب کامل از نور خورشید دشوار و منطقی نیست اما می‌توانید اقداماتی برای محدود کردن قرارگیری در معرض اشعه UV انجام دهید تا پیری زودرس پوست را کاهش دهید. به یاد داشته باشید که کاهش خطر آسیب آفتاب، خطر سرطان پوست را نیز کاهش میدهد.
- هر روز ضدآفتاب وسیع‌الطیف و مقاوم در برابر آب استفاده کنید. ضدآفتاب وسیع‌الطیف از پوست در برابر هر دو نوع UVA و UVB محافظت می‌کند. از محصولات با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید. هر دو ساعت یک‌بار تمدید کنید و در هنگام شنا یا ورزش زودتر. توجه داشته باشید که تابش UV هنگام رانندگی یا در روزهای ابری نیز وجود دارد. بنابراین باید هر روز روی تمام نواحی بدون پوشش پوست ضدآفتاب بزنید.
- از کلاه لبه‌دار پهن، عینک آفتابی با محافظ UV و لباس‌های سبک با آستین بلند و شلوار هنگام بیرون رفتن استفاده کنید. برای محافظت بیشتر، لباس‌هایی با برچسب «ضریب حفاظت در برابر اشعه UV» تهیه کنید.
- از ساعات اوج تابش UV، معمولاً بین ۱۰ صبح تا ۴ عصر، اجتناب کنید.
- تمام انواع برنزه کردن را کنار بگذارید. اگر ظاهر برنزه می‌خواهید، از محصولات اسپری‌برنزه استفاده کنید.
آیا راه‌های دیگری برای کاهش پیری زودرس پوست وجود دارد؟
- اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید. سیگار پیری پوست را تسریع می‌کند. باعث چین‌وچروک و کدری پوست میشود.
- سعی کنید از حرکات تکراری صورت آگاه باشید. انقباض مداوم همان عضلات طی سال‌ها می‌تواند خطوطی ایجاد کند که دائمی میشوند.
- غذاهای سالم بخورید، الکل کمتر مصرف کنید، بیشتر روزهای هفته ورزش کنید و خواب کافی داشته باشید. رژیم غذایی پر از میوه و سبزیجات و کم‌قند و کم‌کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده ممکن است از آسیب‌هایی که منجر به پیری زودرس میشود جلوگیری کند. الکل باعث کم‌آبی پوست میشود. ورزش گردش خون را افزایش میدهد و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، که می‌تواند کیفیت پوست را بهبود دهد. خواب به بدن فرصت ترمیم میدهد.
- پوست خود را به آرامی تمیز کنیداسکراب شدید پوست می‌تواند باعث تحریک و افزایش پیری پوست شود.
- عرق را هرچه زودتر از پوست بشویید.تعریق می‌تواند پوست را تحریک کند.
- هر روز مرطوب‌کننده بزنید. طی سه دقیقه پس از حمام استفاده کنید. به‌دنبال مرطوب‌کننده‌هایی باشید که حاوی سرامید هستند، زیرا پوست را آبرسانی کرده و سد طبیعی برای حفظ رطوبت ایجاد می‌کنند.
چه زمانی باید به ارائهدهنده خدمات درمانی یا متخصص پوست مراجعه کنم؟
به ارائهدهنده خدمات درمانی مراجعه کنید اگر:
- آسیب زیاد ناشی از آفتاب دارید، شامل آفتاب‌سوختگی‌های تاولی در دوران جوانی
- از ظاهر پوست خود احساس ناخوشایندی دارید.
- متوجه خال‌ها یا لکه‌های جدید یا در حال تغییر با رنگ قهوه‌ای، سیاه، قرمز یا سفید می‌شوید. این می‌تواند نشانه سرطان پوست باشد.
- لکه‌ای روی پوست دارید که خودبه‌خود خونریزی می‌کند.
چطور آسیب آفتاب باعث ایجاد لکه‌های سفید روی پوست میشود؟
لکه‌های سفید، که «هیپوملانوز گوتات ایدیوپاتیک» نام دارند، احتمالاً با قرارگیری تجمعی در معرض آفتاب مرتبط هستند. این وضعیت بیشتر در افراد با پوست روشن دیده میشود اما در افراد مسن با پوست تیره نیز دیده میشود. بیشترین نواحی درگیر شامل پاها، بازوها، بخش بالایی پشت و صورت هستند. پاها معمولاً زودتر درگیر میشوند و لکه‌های سفید در امتداد جلوی پا ظاهر میشود. این لکه‌ها ناشی از کاهش ملانین در پوست هستند. هیپوملانوز گوتات ایدیوپاتیک وضعیت خطرناکی نیست. اگر از ظاهر این لکه‌ها ناراضی هستید، با متخصص پوست درباره درمان‌های زیبایی احتمالی صحبت کنید.
لذت بردن از طبیعت، باغبانی، قدم‌زدن و نفس‌کشیدن در هوای تازههمه دلایل خوبی برای بیرون‌بودن هستند. اگر می‌خواهید پوست خود را در بهترین وضعیت ممکن نگه دارید، هر روز قبل از بیرون‌رفتن ضدآفتاب با SPF 30 یا بیشتر روی تمام نواحی بدون پوشش پوست بزنید.
اشعه UVبه‌ویژه از خورشیدپوست شما را به‌طور زودرس پیر می‌کند. اگر درباره کیفیت پوست خود نگران هستید یا متوجه تغییری در رنگ، لکه‌ها یا ضایعات پوستی شده‌اید، به متخصص پوست مراجعه کنید. درمان‌های زیادی برای ترمیم پوست آسیبدیده از آفتاب و درمان آسان سرطان‌های پوستی که زود تشخیص داده شوند، در دسترس هستند.
چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟
در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.
احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.
به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آن‌ها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آن‌ها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.
پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.
مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
دیدگاه کاربران