پتوز (افتادگی پلک) چیست و چه درمان‌هایی دارد؟

زمان مورد نیاز برای مطالعه: 8 دقیقه

پتوز (Ptosis)یا افتادگی پلک به حالتی گفته می‌شود که پلک بالایی چشم شما پایین افتاده یا روی چشم را می‌پوشاند. این وضعیت می‌تواند باعث اختلال در بینایی و بروز عوارض دیگر شود. پتوز ممکن است از بدو تولد (مادرزادی) وجود داشته باشد یا در طول زندگی ایجاد شود. برای این وضعیت گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارد. اگر دچار پتوز هستید، لازم است برای بررسی گزینه‌های درمانی با متخصص چشم مشورت کنید.

پتوز زمانی رخ می‌دهد که پلک بالایی چشم شما افتاده، شل شده یا روی چشم را می‌پوشاند. معمولاً این اتفاق به دلیل عملکرد نامناسب عضله‌ی لِوِیتور رخ می‌دهد؛ عضله‌ای که مسئول بالا بردن پلک است.
این وضعیت می‌تواند باعث کاهش دید یا حتی انسداد کامل میدان دید شود، بسته به این‌که پلک تا چه حد پایین افتاده است.
پتوز ممکن است تنها یک پلک یا هر دو پلک بالایی را درگیر کند و شدت آن در دو چشم می‌تواند متفاوت باشد.

نام‌های دیگر این بیماری عبارت‌اند از:

بلفاروپتوز (Blepharoptosis)
پتوز پلک بالایی (Upper eyelid ptosis)
افتادگی پلک (Droopy eyelid)

انواع پتوز چیست؟

پتوز می‌تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ دهد:

پتوز مادرزادی
پتوز مادرزادی به حالتی گفته می‌شود که کودک از بدو تولد به آن دچار است. این حالت معمولاً به علت مشکلاتی در رشد عضله‌ی لِوِیتور ایجاد می‌شود.
پتوز اکتسابی
این نوع پتوز در بزرگسالی بروز می‌کند و زمانی رخ می‌دهد که عضله‌ی لِوِیتور ضعیف شود یا از پلک جدا گردد.

در اغلب موارد می‌توان پتوز را از روی ظاهر پلک تشخیص داد. ممکن است پلک تنها بخشی از چشم بالایی را بپوشاند یا تمام مردمک را بپوشاند. سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

مالش بیش از حد چشم‌ها
افزایش اشک‌ریزی
کاهش یا اختلال در بینایی
احساس خستگی یا درد اطراف چشم‌ها
در کودکان، ممکن است سر را به سمت عقب خم کنند تا بهتر ببینند.

علل پتوز چیست؟

علت پتوز بستگی به نوع آن دارد. برخی نوزادان با پتوز در یک یا هر دو پلک متولد می‌شوند (پتوز مادرزادی). پتوز ممکن است در بزرگسالی ایجاد شود (پتوز اکتسابی)، زمانی که عضلات یا رباط‌هایی که پلک را بالا می‌برند، بر اثر آسیب یا بیماری ضعیف می‌شوند. در برخی موارد، افتادگی پلک به دلیل آسیب به اعصابی است که این عضلات را کنترل می‌کنند.

بیماری‌ها و شرایطی که می‌توانند منجر به پتوز شوند عبارت‌اند از:

گل‌مژه
سندرم هورنر
میاستنی گراویس
سکته مغزی
تومور
افتالموپلژی خارجی

در بیشتر موارد، پتوز به‌صورت طبیعی با افزایش سن رخ می‌دهد. با بالا رفتن سن، پوست و عضلات پلک کشیده و ضعیف می‌شوند. گاهی اوقات، جراحی‌های قبلی چشم می‌تواند این روند را تسریع کند، زیرا ابزارهایی که برای باز نگه داشتن چشم در طول عمل استفاده می‌شوند ممکن است باعث کشش در بافت‌های پلک شوند.

هشدار

در صورت عدم درمان پتوز چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر کودک شما دچار پتوز مادرزادی است، هرچه زودتر درمان انجام شود، بهتر است. در صورت عدم درمان، ممکن است رشد بینایی کودک مختل شود و مشکلات دیگری به وجود آید. پتوز خفیف اکتسابی معمولاً باعث مشکلات جدی بینایی نمی‌شود و ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. اما پتوز شدید می‌تواند در صورت عدم درمان، عوارض جدی ایجاد کند.

عوارض احتمالی پتوز چیست؟

آستیگماتیسم: زمانی که پلک بر روی قسمت جلویی چشم فشار وارد می‌کند، می‌تواند شکل چشم را تغییر دهد. این امر ممکن است باعث تاری یا موج‌دار شدن دید شود.
آمبلیوپی (تنبلی چشم): آستیگماتیسم یا سایر خطاهای انکساری (مانند نیاز به عینک) می‌توانند باعث بروز تنبلی چشم شوند.
وضعیت چانه‌بالا: کودکی که برای دیدن مجبور است چانه را بالا ببرد تا از زیر پلک افتاده ببیند، ممکن است دچار مشکلات گردن، سفتی عضلات پیشانی و تأخیر در رشد شود.

پتوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان معمولاً با مشاهده‌ی ظاهر پلک افتاده می‌توانند پتوز را تشخیص دهند. اگر هر دو پلک درگیر باشند، تشخیص ممکن است دشوارتر شود. پزشک یک معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است شما را به چشم‌پزشک ارجاع دهد تا معاینه‌ی تخصصی‌تری انجام شود و در صورت نیاز، آزمایش‌های بیشتری درخواست گردد.

آزمایش‌هایی که ممکن است پزشک متخصص چشم انجام دهد شامل موارد زیر است:

معاینه با لامپ شکاف
آزمون میدان بینایی
آزمون حرکات چشمی
تست تنسیلون: در این آزمایش از دارویی به نام تنسیلون (ادروفونیوم) برای تشخیص بیماری میاستنی گراویس استفاده می‌شود.

درمان پتوز چگونه است؟

درمان پتوز معمولاً به عملکرد عضلات پلک بستگی دارد. اگر این وضعیت بر بینایی تأثیر نگذارد و ظاهر آن برایتان آزاردهنده نباشد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. اگر پتوز باعث اختلال در بینایی، ظاهر یا هر دو شود، پزشک ممکن است درمان را توصیه کند. نوع درمان بستگی دارد به این‌که علت پتوز بیماری خاصی است یا ناشی از افزایش سن. در بیشتر موارد، پتوز ناشی از افزایش سن با جراحی درمان می‌شود.

جراحی پتوز چگونه است؟

جراحی پتوز معمولاً تحت بی‌حسی موضعی همراه با آرام‌بخش انجام می‌شود (در این حالت، بیمار بیدار است اما دردی احساس نمی‌کند).

انواع روش‌های جراحی برای اصلاح افتادگی پلک شامل موارد زیر است:

جراح یک برش در پوست پلک بالایی ایجاد می‌کند تا عضله‌ی کوچکی را که پلک را بالا می‌برد پیدا کند. سپس بخیه‌هایی برای سفت کردن این عضله و بالا بردن پلک زده می‌شود و در پایان، برش پوستی با بخیه بسته می‌شود.
در روش دیگر، جراح می‌تواند تمام عمل را از سطح زیرین پلک انجام دهد. در این روش، جراح پلک را به سمت بیرون برمی‌گرداند و عضله را از زیر سفت می‌کند. در این روش، نیازی به برش پوستی نیست.

پس از جراحی، جراح توضیح می‌دهد که چگونه باید از چشم خود مراقبت کنید. مراجعه‌ی مجدد پس از عمل برای بررسی نتیجه ضروری است. معمولاً این ویزیت‌ها چند روز تا یک هفته پس از جراحی برنامه‌ریزی می‌شوند.

پس از جراحی پتوز، ممکن است عوارضی ایجاد شود. بلافاصله پس از جراحی، ممکن است ارتفاع و شکل پلک شما نامتقارن باشد. همچنین ممکن است جراح، اصلاح را کمتر از حد لازم یا بیش از اندازه انجام داده باشد که معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌شود.
سایر عوارض احتمالی جراحی پتوز شامل موارد زیر است:

خون‌ریزی از محل زخم
عفونت در محل جراحی
آسیب به قرنیه
بسته شدن ناقص یا غیرطبیعی پلک‌ها
بازگشت مجدد (عود) پتوز

در صورت ابتلا به پتوز، چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟

چشم‌انداز (پیش‌آگهی) پتوز به نوع و شدت آن بستگی دارد. اگر به جراحی نیاز داشته باشید، معمولاً نتایج آن رضایت‌بخش و موفقیت‌آمیز است. بیشتر جراحی‌هایی که برای اصلاح افتادگی پلک انجام می‌شوند، نتایج بسیار خوبی دارند.

آیا می‌توان از پتوز پیشگیری کرد؟

از آنجا که پتوز مادرزادی از بدو تولد وجود دارد (کودک با آن متولد می‌شود)، نمی‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. بیشتر علل پتوز اکتسابی نیز معمولاً قابل پیشگیری نیستند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر پتوز بر بینایی شما تأثیر گذاشته است، باید به متخصص مراقبت از چشم مراجعه کنید. همچنین در شرایط زیر نیز لازم است با پزشک خود تماس بگیرید:

این وضعیت ظاهر شما را تحت تأثیر قرار داده و موجب ناراحتی شما شده است.
یکی از پلک‌ها ناگهان شروع به افتادن یا بسته شدن می‌کند.
دچار دوبینییا درد شده‌اید.

اگر کودک شما دچار پتوز است، باید در اسرع وقت توسط متخصص چشم معاینه شود تا وضعیت او ارزیابی گردد. در برخی موارد، پزشک ممکن است درمان فوری را برای پیشگیری از مشکلات رشد بینایی توصیه کند.
صرف‌نظر از این‌که درمان بلافاصله انجام شود یا در آینده، کودک باید به‌صورت منظم تحت معاینه‌ی چشم‌پزشک قرار گیرد تا روند بینایی او از طریق معاینات دوره‌ای پیگیری شود.

چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسید؟

علت ابتلای من به پتوز چیست؟
شدت بیماری من چقدر است؟
آیا نیاز به درمان دارم؟ چه گزینه‌های درمانی را توصیه می‌کنید؟
آیا به جراحی نیاز دارم؟ عوارض احتمالی جراحی چیست؟
آیا امکان بازگشت مجدد پتوز وجود دارد؟

اگر شما یا کودکتان در دیدن با یک یا هر دو چشم مشکل دارید، پلک‌های خود را بررسی کنید — آیا افتادگی دارند؟ پتوز می‌تواند آزاردهنده باشد، به‌ویژه اگر مجبور باشید برای دیدن، دائماً چانه‌ی خود را بالا نگه دارید؛ اما نیازی نیست با این ناراحتی زندگی کنید و در واقع نباید چنین کنید. در صورت عدم درمان، این وضعیت می‌تواند منجر به عوارضی مانند آستیگماتیسم و آمبلیوپی (تنبلی چشم) شود. برای بررسی وضعیت خود، حتماً با متخصص چشم مشورت کنید تا گزینه‌های درمانی مناسب را بررسی نماید.

چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟

در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.

احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.

به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آن‌ها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آن‌ها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.

پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.

مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.