هایپرپیگمنتیشن: انواع، علل، روشهای درمان و...
هایپرپیگمنتیشن نامی است که متخصصان پوست به بخش‌هایی از پوست که تیره‌تر از نواحی اطراف آن است اطلاق میکنند. انواع هایپرپیگمنتیشن به دلیل ایجاد لکههای ناشی از افزایش سن، ملاسما و التهابات پوستی به وجود می‌آیند. هر کدام از این عارضههای پوستی دلایل متفاوتی دارند و طیف وسیعی از محصولات و روشهای درمانی برای از بین بردن آنها وجود دارد که در ادامه این مقاله به معرفی آنها می‌پردازیم.
بسیاری از بیماران ممکن است متوجه ایجاد لکههای برنزه تا قهوه‌ای یا خاکستری روی پوست خود شوند که اغلب با قرار گرفتن در معرض آفتاب تشدید می‌شوند. این وضعیت هیپرپیگمنتیشن نام دارد و هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکل میتواند در همه رنگ‌های پوستی رخ دهد، اما معمولاً در افرادی با رنگ پوست تیره‌تر شایع‌تر است.
هایپرپیگمنتیشن لزوماً یک بیماری نیست، بلکه اصطلاحی است برای توصیف پوستی که تیره‌تر به‌نظر می‌رسد. این حالت میتواند:
- به‌صورت لکههای کوچک ظاهر شود؛
- نواحی وسیعی را دربرگیرد؛
- کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد؛
در حالی که افزایش پیگمانتاسیون معمولاً مضر نیست، ممکن است علامت یک بیماری پزشکی دیگر باشد.
هایپرپیگمنتیشن چیست؟
هایپرپیگمنتیشن زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های تولیدکننده رنگدانه در پوست، به نام ملانوسیت‌ها، شروع به تولید بیش از حد رنگدانه میکنند. این امر منجر به ایجاد لکه‌ها یا نواحی از قهوه‌ای روشن تا تیره و خاکستری روی سطح پوست میشود. هیپرپیگمنتیشن میتواند در هر نقطه‌ای از پوست ظاهر شود. علل شایع شامل التهاب و یا آسیب به پوست، داروها، تماس با برخی مواد آرایشی یا گیاهان و ملاسما هستند. پیگمنتاسیونی که پس از آسیب به پوست (مانند بریدگی، سوختگی، خراش یا برش جراحی) یا التهاب پوستی (مانند پس از بثورات، آکنه یا خشکی شدید پوست) ایجاد میشود، «هیپرپیگمنتیشن پس از التهاب» نام دارد.
پس هایپرپیگمنتیشن زمانی اتفاق می‌افتد که پوست ملانین (رنگدانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد) بیشتری تولید کند. این عارضه میتواند سبب شود بخش‌هایی از پوست تیره‌تر از نواحی دیگر به نظر برسند. هایپرپیگمنتیشن یک بیماری شایع پوستی است و میتواند در هر نوع پوستی اتفاق بیفتد. برخی از انواع هایپرپیگمنتیشن از جمله ملاسما و لکههای ناشی از تابش آفتاب، بیشتر بر نواحی از پوست که در معرض نور خورشید قرار دارند، از جمله صورت، بازوها و پاها ظاهر می‌شوند و همانطور که گفته شد سایر انواع هایپرپیگمنتیشن بر اثر آسیب یا التهابات پوست از قبیل بریدگی، سوختگی، آکنه یا لوپوس ایجاد میشود. این نوع از هایپرپیگمنتیشن میتواند در هر نقطه از بدن رخ دهند. وجود رنگدانه اضافی در برخی از نواحی پوست معمولاً بی‌ضرر است، اما گاهی اوقات میتواند نشان دهنده بیماری دیگری باشد.
باید:
- از قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید روی نواحی با افزایش رنگدانه اجتناب کنید.
- هنگام بیرون رفتن از کلاه، عینک آفتابی، لباس‌های محافظ در برابر خورشید استفاده کنید و به دنبال سایه باشید.
- هر روز از ضدآفتاب با SPF بالاتر از ۴۵ استفاده کنید و یادتان باشد دوباره تمدید کنید.
نباید:
- ضدآفتاب خود را فراموش کنید.
- پوست خود را به شدت و خشن اسکراب کنید.
- از درمانهای خانگی مانند آب لیمو یا اسکراب‌های ساینده استفاده کنید، زیرا می‌توانند هیپرپیگمنتیشن را بدتر کنند.
ظاهر هایپرپیگمنتیشن چگونه است؟
هایپرپیگمانتاسیون میتواند به صورت لکه‌ها یا نواحی قهوه‌ای، سیاه، خاکستری، قرمز یا صورتی ظاهر شود. این لکه‌ها گاهی با نام لکههای سنی، لکههای آفتابی یا لکههای کبدی شناخته می‌شوند.
چه عواملی باعث هایپرپیگمنتیشن میشود؟
پوست رنگ خود را از ماده‌ای به نام ملانین می‌گیرد که توسط سلول‌های پوستی ساخته میشود. وقتی این سلول‌ها آسیب ببینند یا ناسالم باشند، می‌توانند مقدار زیادی ملانین تولید کنند. تجمع ملانین باعث میشود آن ناحیه تیره‌تر به نظر برسد.
عوامل زیادی می‌توانند منجر به هایپرپیگمانتاسیون شوند، از جمله:
- اختلالات غده فوق کلیوی مانند بیماری آدیسون، زمانی که بدن به اندازه کافی هورمونی به نام کورتیزول تولید نمی‌کند.
- عوامل ژنتیکی، مانند سابقه‌ی خانوادگی کک و مک
- تغییرات هورمونی، مانند دوران بلوغ یا بارداری
- آسیب به پوست (مانند آکنه، بریدگی یا سوختگی) که گاهی «هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب» نامیده میشود.
- داروها، مانند قرص‌های ضدبارداری خوراکی و داروهایی که حساسیت به نور ایجاد میکنند.
- ملاسما
- کمبود برخی ویتامین‌ها مانند B12 و اسید فولیک
- آسیب ناشی از نور خورشید
- اختلالات تیروئید
- واکنش به برخی بیماری‌ها مانند سندرم کوشینگ
- راش‌های پوستی
- نور آبی ناشی از صفحه‌نمایش‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی
و شایع‌ترین علل هایپرپیگمنتیشن عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید
در هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بدن ملانین بیشتری تولید می‌کند تا از پوست محافظت کند که میتواند باعث ایجاد لکههای تیره روی پوست شود که به آن لکههای ناشی از افزایش سن یا لکههای ناشی از تابش آفتاب می‌گویند.
- التهابات پوستی
نواحی از پوست که دچار التهاباتی نظیر آکنه، اگزما، لوپوس یا آسیب به پوست می‌شوند، ممکن است بعداً تیره شوند. افرادی که پوست تیره‌تری دارند بیشتر در معرض هایپرپیگمنتیشن پس از التهاب هستند.
- ملاسما
وقتی در بدن تغییرات هورمونی ایجاد میشود، ممکن است دچار لکههای تیره پوست شوند. این نوع هایپرپیگمنتیشن در دوران بارداری شایع است.
- واکنش به مصرف برخی داروها
برخی از داروها مانند داروهای ضدمالاریا و ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای می‌توانند باعث ایجاد هایپرپیگمنتیشن شوند. در این موارد، لکههای پوست ممکن است خاکستری شوند. محصولات شیمیایی که در درمانهای موضعی پوست استفاده می‌شوند نیز می‌توانند باعث ایجاد هایپرپیگمنتیشن شوند.
- بیماری‌ها
علل جدی بروز هایپرپیگمنتیشن، بیماری آدیسون و بیماری هموکروماتوز است.
بیماری آدیسون غدد فوق کلیوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و میتواند باعث ایجاد هایپرپیگمنتیشن در نواحی خاصی از بدن شود، از جمله:
- چین‌های پوست
- لب‌ها
- آرنج و زانو
- بند انگشتان
- انگشتان پا
- گونه
سایر علائم بیماری آدیسون عبارتند از:
- خستگی و ضعف عضلات
- حالت تهوع
- استفراغ و اسهال
- کاهش وزن
- شکم درد
- سرگیجه
در صورت مشاهده هر یک از این علائم به پزشک مراجعه کنید.
بیماری هموکروماتوز یک بیماری ارثی است که باعث میشود بدن دچار افزایش آهن شود که میتواند باعث هایپرپیگمنتیشن شود و پوست را تیره‌تر نشان دهد. اگر این علائم هموکروماتوز در شما ظاهر شد، باید به پزشک مراجعه کنید:
- خستگی
- دل درد
- درد مفاصل
- کاهش وزن غیر طبیعی
باید به پزشک (مانند متخصص پوست) مراجعه کنید اگر پوست:
- قرمز
- گرم هنگام لمس
- خارش‌دار
- دردناک
- یا همراه با خروج خون، چرک یا هرگونه ترشحات دیگر باشد.
هایپرپیگمنتیشن چگونه تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص هایپرپیگمانتاسیون، پزشک ممکن است:
- در مورد سابقه پزشکی شما، از جمله زمان شروع تیره شدن پوست و داروهایی که مصرف می‌کنید، سؤال کند.
- معاینه فیزیکی برای بررسی پوست انجام دهد.
- پوست شما را با یک نور فرابنفش ویژه به نام لامپ وود بررسی کند.
- آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین‌ها، هورمون‌ها، آهن و همچنین عملکرد تیروئید درخواست کند.
- نمونه کوچکی از پوست را برای انجام بیوپسی و بررسی سلول‌های غیرطبیعی بردارد.
چگونه میتوانم با لکههای سنی، لکههای آفتابی، لکههای کبدی و سایر اشکال هایپرپیگمنتیشن کنار بیایم؟
ظاهر هایپرپیگمنتیشن میتواند باعث شود احساس ناخوشایندی نسبت به خود داشته باشید. برای کنار آمدن با این وضعیت:
- از آسیب آفتاب جلوگیری کنید.
- در درمان‌ها صبور باشید، زیرا ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا بهبود نمایان شود.
- از دستکاری ضایعات پوستی مانند جوش خودداری کنید.
- با دیگران که دچار هایپرپیگمانتاسیون هستند، از طریق گروه‌های حمایتی یا گفتگوهای آنلاین ارتباط برقرار کنید.
- به یاد داشته باشید که افراد زیادی دچار هایپرپیگمانتاسیون یا سایر مشکلات پوستی هستند. شما تنها نیستید.
- از پوست خود به‌طور منظم مراقبت کنید: شستشو، لایه‌برداری ملایم و مرطوب‌سازی به سلامت و ظاهر بهتر پوست کمک می‌کند.
چگونه هایپرپیگمنتیشن کاهش می‌یابد؟
اگرچه هایپرپیگمنتیشن بی‌ضرر است، اما برخی از افراد مایل به درمان آن هستند. طیف وسیعی از روشهای درمانی حرفه‌ای و خانگی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد. برای روشن کردن لکههای تیره پوست و رفع هایپرپیگمنتیشن می‌توانید از روشهای زیر استفاده کنید:
کرمهای موضعی
بسیاری از افراد از کرمهای موضعی برای درمان هایپرپیگمنتیشن استفاده میکنند. کرمهای موضعی، محصولاتی هستند که پوست را روشن میکنند، مانند:
- آزلائیک اسید
- کورتیکواستروئیدها
- هیدروکینون
- اسید کوجیک
- رتینوئیدها، مانند ترتینوئین
- ویتامین C
بهتر است برای انتخاب کرمهای موضعی و آشنایی با مواد تشکیل‌دهنده این کرم‌ها که متناسب با پوست شما باشد از یک متخصص پوست مشاوره بگیرید.
وقتی هایپرپیگمانتاسیون برای اولین بار ظاهر میشود، مراجعه به متخصص پوست برای تشخیص قطعی اهمیت دارد، زیرا علائم شما ممکن است ناشی از بیماری‌های پوستی دیگری باشد. پس از تشخیص، درمان با هدف کاهش تولید رنگدانه و برطرف کردن نواحی‌ای انجام میشود که پیشتر دچار تجمع بیش از حد رنگدانه شده‌اند.
به طور کلی باید درمان هایپرپیگمانتاسیون را مانند یک ماراتن در نظر بگیرید، نه یک دو سرعت. ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا نتیجه مشاهده شود.
درمانهای زیبایی
برخی از درمانهای زیبایی نیز می‌توانند پوست را روشن کنند و هایپرپیگمنتیشن را کاهش دهند. درمانهای زیبایی برای کاهش هایپرپیگمنتیشن عبارتند از:
افرادی که قصد انجام یکی از این شیوه‌های درمانی را دارند، باید در مورد روش انجام و عوارض جانبی آن با یک متخصص پوست مشورت کنند.
در منبع مایو کلینیک این روشهای درمانی ذکر شده است
برخی گزینه‌هایی که می‌توانید با متخصص پوست خود در میان بگذارید:
- رتینول‌ها
رتینول‌ها با لایه‌برداری شیمیایی به پوست کمک میکنند و گیرنده‌هایی را مسدود می‌سازند که میزان ترشح رنگدانه را تنظیم میکنند. علاوه بر این، رتینول‌ها می‌توانند پوست را روشن‌تر کنند و ظاهر خطوط ریز، چین‌وچروک‌ها و تغییر رنگ پوست را بهبود دهند. - لایه‌برداری شیمیایی (Chemical peel)
اگر هایپرپیگمانتاسیون ناشی از نور خورشید باشد، لایه‌برداری‌های شیمیایی می‌توانند به مرور زمان کمک کنند. اما بسیار مهم است که این کار توسط فردی با تجربه انجام شود، زیرا این لایه‌برداری‌ها می‌توانند التهاب بیش از حد ایجاد کنند که احتمالاً هایپرپیگمانتاسیون را بدتر کند. - داروهای تجویزی
بسته به علت هایپرپیگمانتاسیون، متخصص پوست ممکن است داروهایی را تجویز کند. - درمانهای لیزری
لیزر با پالس نوری شدید (Intense Pulsed Light) برای درمان ملاسما به کار می‌رود. این روش از طیف وسیعی از نور برای ایجاد حرارت و هدف قرار دادن و از بین بردن رنگدانه استفاده می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند این درمان میتواند در کوتاه‌مدت مؤثر باشد، اما در بسیاری از موارد طی سه ماه عود مشاهده میشود.
چه پرسش‌هایی باید از متخصص پوست بپرسید؟
- کدام روش درمانی هیپرپیگمنتیشن برای من مناسب است؟ (گزینه‌ها چیستند؟)
- هزینه تقریبی این روش چقدر است؟
- مدت زمان هر جلسه چقدر است؟
- هر چند وقت یک بار باید برای بهبود و/یا رفع هیپرپیگمنتیشن درمان دریافت کنم؟
- فاصله بین جلسات درمانی چقدر است؟
- عوارض جانبی یا عوارض شایع مرتبط با این روش چیست؟
- چگونه میتوانم برای درمان این روش آماده شوم؟
- آیا درمان دردناک است؟
- مدت زمان بهبودی مرتبط با روش من چقدر است؟
- آیا شما عکس‌های قبل و بعد از بیماران دارید تا مرا برای آنچه باید انتظار داشته باشم آماده کنید؟
- آیا کسی قبل از درمان، مرا مرحله به مرحله با روند کار آشنا خواهد کرد؟
- خطرات این روش چیست؟
- پس از انجام روش چه چیزی باید انتظار داشته باشم؟ (مانند اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت، محدودیت‌های فعالیت، دورهٔ بهبودی مورد انتظار)
برای افرادی که به هر نوع هایپرپیگمانتاسیون مبتلا هستند، مراقبت دقیق در برابر نور خورشید ضروری است. استفاده از ضدآفتاب با SPF 50 یا بالاتر باید هر روز انجام شود. توصیه میشود ضدآفتاب را صبح، ظهر و دوباره عصر استفاده کنید.
بهترین گزینه برای هایپرپیگمانتاسیون، ضدآفتاب‌های رنگی حاوی اکسید آهن هستند، زیرا این نوع بیشتر از ضدآفتاب‌های سفید، نور طبیعی را مسدود می‌کند.
- از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنید. برای محافظت از پوست و جلوگیری از تیره شدن آن از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
- پوست خود را دستکاری نکنید. برای جلوگیری از ایجاد هایپرپیگمنتیشن پس از بروز هر گونه آسیبی به پوست از جمله جراحت یا جوش، از دستکاری آن خودداری کنید.
درمانهای خانگی برای هایپرپیگمنتیشن
با استفاده از داروهای طبیعی هم می‌توان نواحی را که دچار هایپرپیگمنتیشن شده‌اند، بهبود بخشید. با این حال، مطالعه علمی درباره کارکرد واقعی آنها صورت نگرفته است. هرگاه می‌خواهید از یک داروی جدید روی پوست خود استفاده کنید، مقدار کمی از محصول مورد نظر را روی بازوی خود تست کنید و در صورت عدم مشاهده حساسیت، از آن برای پوست صورت استفاده کنید.
گیاه شیرین بیان
استفاده از عصاره گیاه شیرین بیان میتواند در کاهش هایپرپیگمنتیشن مؤثر باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که عصاره شیرین بیان به نام گلابریدین میتواند اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و سفیدکنندگی پوست داشته باشد. می‌توانید از کرمهای حاوی گلابریدین بعد از مشاوره با متخصص پوست، برای درمان هایپرپیگمنتیشن استفاده کنید.
چای سبز
عصاره چای سبز هم میتواند هایپرپیگمنتیشن را بهبود بخشد. مدت‌هاست که محققان چای سبز را به واسطه خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی آن مفید می‌دانند. تحقیقات محدودی انجام شده است که نشان می‌دهد عصاره چای سبز میتواند ملاسما را بهبود بخشد و اثرات آفتاب سوختگی را کاهش دهد. با این حال برای اطمینان از اثربخشی چای سبز، به مطالعات بیشتری نیاز است.
انواع و علائم هایپرپیگمنتیشن چیست؟
در ادامه رایج‌ترین انواع هایپرپیگمنتیشن و علائم آنها آورده شده است:
گروه اول
- نوع: لکههای ناشی از افزایش سن که به آنها لکههای کبدی یا لنتیژین‌های ناشی از تابش آفتاب هم می‌گویند.
- علائم: لکههای قهوه‌ای، برنزه یا سیاه که با قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید روی پوست ظاهر می‌شوند.
- محل قرارگیری روی بدن: معمولاً روی پوست صورت و دستها یا در مناطقی از بدن که در معرض نور خورشید هستند ظاهر می‌شوند.
- چه کسانی درگیر این عارضه می‌شوند؟ لکههای ناشی از افزایش سن معمولاً در افراد مسن یا پس از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید ظاهر می‌شوند.
گروه دوم
- نوع: ملاسما که به آن کلواسما یا «ماسک بارداری» نیز گفته میشود.
- علائم: لکههای بزرگ تیره
- محل قرارگیری روی بدن: بیشتر روی پوست پیشانی، صورت و شکم ظاهر می‌شوند.
- چه کسانی درگیر این عارضه می‌شوند؟ زنانی که باردار هستند یا از قرص‌های ضدبارداری استفاده میکنند و افرادی که پوست تیره‌تری دارند بیشتر در معرض ابتلا به ملاسما هستند.
گروه سوم
- نوع: هایپرپیگمنتیشن التهابی
- علائم: لکه‌ها یا نواحی تیره پوست که پس از یک بیماری التهابی پوستی مانند آکنه یا اگزما ظاهر می‌شوند.
- محل قرارگیری روی بدن: معمولاً روی پوست صورت یا گردن ظاهر می‌شوند.
- چه کسانی درگیر این عارضه می‌شوند؟ افرادی که دچار التهاب یا آسیب پوستی شده‌اند.
چه ارتباط بین هایپرپیگمنتیشن و ملاسما وجود دارد؟
شایع‌ترین نوع هایپرپیگمانتاسیون ملاسما نام دارد. ملاسما به صورت لکههای نامنظم به رنگ برنزه، قهوه‌ای یا قهوه‌ای-خاکستری ظاهر میشود که معمولاً روی صورت دیده می‌شوند. ملاسما در زنان شایع‌تر از مردان است که علت آن تغییرات هورمونی است، و اغلب در دوران بارداری بروز می‌کند. سایر محرک‌های شایع شامل قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف داروهایی مانند قرص‌های ضدبارداری خوراکی هستند. ملاسما با افزایش سن تمایل به بهبود دارد، زیرا تغییرات هورمونی مرتبط با روند طبیعی پیری رخ می‌دهد. علاوه بر این، به نظر می‌رسد این وضعیت در خانواده‌ها بیشتر دیده میشود که نشان‌دهنده‌ی وجود یک عامل ژنتیکی است.
پس، ملاسما نوعی هایپرپیگمنتیشن است. ملاسما نسبت به سایر انواع هایپرپیگمنتیشن ناحیه بزرگ‌تری از پوست را درگیر می‌کند و معمولاً روی پوست صورت ظاهر میشود. ملاسما بیشتر زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تنها 10 درصد مردان به آن مبتلا می‌شوند. سایر انواع هایپرپیگمنتیشن مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار میدهند. ملاسما در افراد دارای پوست تیره، شایع‌تر است و ممکن است به صورت ژنتیکی دیده شود. پزشکان هنوز در مورد علت ایجاد ملاسما مطمئن نیستند، اما تغییر در هورمون‌ها گاهی اوقات میتواند باعث ایجاد آن شود. بارداری و مصرف قرص‌های ضد بارداری هر دو می‌توانند باعث ایجاد ملاسما شوند. پزشکان گاهی ملاسما را «ماسک بارداری» می‌نامند، زیرا میتواند باعث تیره شدن پوست صورت شود. هنگامی که فردی دیگر باردار نیست یا مصرف قرص‌های ضدبارداری را متوقف می‌کند، ملاسما معمولاً ناپدید میشود.
ملاسما میتواند خود به خود درمان شود، اما گاهی نیز نیاز به درمان دارد.
چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟
در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.
احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.
به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آنها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آنها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.
پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.
مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
.jpg)
دیدگاه کاربران