اگزما یا درماتیت آتوپیک چیست؟ چه علائمی دارد؟
درماتیت آتوپیک (اگزما) وضعیتی است که باعث خشکی، خارش و التهاب پوست می‌شود. این بیماری در کودکان خردسال شایع است، اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد. درماتیت آتوپیک یک بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است و معمولاً گاهی شعله‌ور می‌شود. این وضعیت ممکن است آزاردهنده باشد، اما مسری نیست.
افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک در معرض خطر ابتلا به آلرژی غذایی، تب یونجه (رینیت آلرژیک) و آسم هستند. مرطوب نگه‌داشتن منظم پوست و رعایت سایر اصول مراقبت پوستی می‌تواند به تسکین خارش و پیشگیری از شعله‌ور شدن‌های جدید کمک کند. درمان ممکن است شامل استفاده از پمادها یا کرم‌های دارویی نیز باشد.
علائم اگزما یا درماتیت آتوپیک چیست؟
علائم درماتیت آتوپیک (اگزما) می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- پوست خشک و ترک‌خورده
- خارش (پرووریتوس)
- راش (ضایعه پوستی) روی پوست متورم که رنگ آن بسته به رنگ پوست فرد متفاوت است
- برجستگی‌های کوچک روی پوست تیره یا سیاه
- ترشح و تشکیل دلمه
- ضخیم شدن پوست
- تیره شدن پوست اطراف چشم‌ها
- پوست خام، حساس یا زخم‌شده ناشی از خارش مکرر
درماتیت آتوپیک معمولاً پیش از پنج‌سالگی آغاز می‌شود و ممکن است تا دوران نوجوانی یا بزرگسالی ادامه یابد. در برخی افراد، بیماری دوره‌هایی از شعله‌ور شدن و بهبود موقت (حتی به‌مدت چند سال) دارد.
چه زمانی برای اگزما باید به پزشک مراجعه کرد؟
با یک پزشک یا متخصص پوست مشورت کنید اگر شما یا کودکتان:
- علائم درماتیت آتوپیک دارید؛
- به‌حدی ناراحت هستید که خواب یا فعالیت‌های روزمره مختل شده است؛
- علائم عفونت پوستی مانند ایجاد رگه‌های جدید، وجود چرک یا دلمه‌های زرد دیده می‌شود؛
- با وجود رعایت مراقبت‌های خانگی همچنان علائم ادامه دارند.
در صورتی که تب همراه با راش (ضایعه پوستی) مشاهده شود و راش ظاهر عفونی داشته باشد، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص اگزما یا درماتیت آتوپیک چگونه است؟
برای تشخیص درماتیت آتوپیک، پزشک معمولاً در مورد علائم با شما گفت‌وگو می‌کند، پوست را معاینه کرده و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌نماید. ممکن است انجام آزمایش‌هایی برای شناسایی آلرژی‌ها یا سایر بیماری‌های پوستی لازم باشد. اگر تصور می‌کنید غذای خاصی باعث ایجاد راش در کودکتان شده است، در مورد آلرژی غذایی احتمالی با پزشک مشورت کنید.
تست پچ
پزشک ممکن است تست پچ را توصیه کند. در این روش، مقدار کمی از مواد مختلف روی پوست قرار داده و با پوشش محافظ پوشانده می‌شود. در مراجعات بعدی طی چند روز آینده، پزشک پوست را از نظر واکنش‌های آلرژیک بررسی می‌کند. تست پچ می‌تواند به تشخیص نوع خاصی از آلرژی که باعث درماتیت شما می‌شود کمک کند.
درمان درماتیت آتوپیک معمولاً با مرطوب‌سازی منظم و رعایت عادات مراقبتی پوست آغاز می‌شود. اگر این اقدامات مؤثر نباشند، پزشک ممکن است کرم‌ها یا پمادهای دارویی برای کنترل خارش و ترمیم پوست تجویز کند. این داروها گاهی همراه با درمان‌های دیگر به‌کار می‌روند. درماتیت آتوپیک می‌تواند مقاوم و مزمن باشد؛ ممکن است لازم باشد در طول ماه‌ها یا سال‌ها درمان‌های مختلفی را امتحان کنید تا بیماری کنترل شود. حتی پس از موفقیت درمان، عود (شعله‌ور شدن مجدد) علائم ممکن است رخ دهد.
داروهای درمانی برای اگزما چیست؟
1) داروهای موضعی (استفاده‌شونده روی پوست)
گزینه‌های بسیاری برای کنترل خارش و ترمیم پوست وجود دارد. این محصولات در قدرت‌های مختلف و به شکل کرم، ژل یا پماد در دسترس‌اند. پزشک در مورد گزینه‌ها و ترجیحات شما تصمیم می‌گیرد. هر محصولی را که استفاده می‌کنید، طبق دستور (معمولاً دوبار در روز) و پیش از استفاده از مرطوب‌کننده به کار ببرید. استفاده بیش از حد از کورتیکواستروئیدهای موضعی ممکن است باعث نازک شدن پوست شود.
کرم‌ها یا پمادهای حاوی مهارکننده‌های کلسی‌نورین ممکن است برای افراد بالای دو سال گزینه مناسبی باشند؛ از جمله:
- تاکرولیموس
- پیمکرولیموس
این محصولات باید طبق دستور و پیش از مرطوب‌کننده استفاده شوند. هنگام استفاده از آن‌ها از نور شدید خورشید پرهیز کنید.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) الزام می‌کند که این داروها دارای هشدار جعبه سیاه (Black Box Warning)در مورد خطر لنفوم باشند. این هشدار بر پایه گزارش‌های نادر از بروز لنفوم در برخی از مصرف‌کنندگان این داروها صادر شده است؛ با این حال، پس از ۱۰سال مطالعه، هیچ رابطه‌ی علّی میان استفاده از این محصولات و لنفوم یا افزایش خطر سرطان یافت نشده است. از پزشک بابت درمان مشورت همه‌جانبه بگیرید.
2) داروهای ضدعفونت
در صورت وجود عفونت پوستی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز کند.
3) داروهای خوراکی کنترل‌کننده التهاب
در موارد شدیدتر اگزما، پزشک ممکن است داروهای خوراکی برای کنترل علائم تجویز کند. گزینه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
سیکلوسپورین، متوترکسات، پردنیزون، مایکوفنولات، آزارتیوپرین. این داروها مؤثر هستند، اما به دلیل خطر عوارض جانبی جدی، برای مصرف طولانی‌مدت مناسب نیستند.
4) گزینه‌های دیگر برای اگزمای شدید
برای افرادی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، ممکن است بیولوژیک‌های تزریقی (آنتی‌بادی‌های مونوکلونال) مانند دوپیلومب و ترالوکینوماب تجویز شوند. مطالعات نشان داده‌اند این داروها ایمن و مؤثر بوده و به کاهش علائم درماتیت آتوپیک کمک می‌کنند. دوپیلوماب برای افراد بالای ۶ سال و ترالوکینوماب برای بزرگسالان تأیید شده‌اند.
دیگر درمان‌های اگزما چیست؟
پانسمان مرطوب
یکی از درمان‌های مؤثر و فشرده برای اگزمای شدید شامل استفاده از یک پماد حاوی کورتیکواستروئید و سپس پوشاندن آن با لایه‌ای از گاز مرطوب است که روی آن یک لایه گاز خشک قرار می‌گیرد تا دارو در پوست محبوس شود. در برخی موارد، این روش در بیمارستان انجام می‌شود، به‌ویژه برای افرادی که ضایعات گسترده دارند، زیرا روش وقت‌گیری است و به مهارت پرستاری نیاز دارد. همچنین می‌توانید از پزشک خود بپرسید چگونه می‌توان این روش را به‌صورت ایمن در خانه انجام داد.
نوردرمانی
این درمان برای افرادی به کار می‌رود که با درمان‌های موضعی بهبود نمی‌یابند یا پس از درمان، به‌سرعت دوباره دچار عود می‌شوند. ساده‌ترین شکل نوردرمانی (فوتوتراپی) شامل قرار دادن ناحیه مبتلا در معرض مقدار کنترل‌شده‌ای از نور خورشید طبیعی است. اشکال دیگر از نور ماوراءبنفش مصنوعی نوع A (UVA)و نوع B با باند باریک (UVB)استفاده می‌کنند؛ به‌تنهایی یا همراه با داروها.
مشاوره
اگر از وضعیت پوست خود احساس شرمندگی یا ناامیدی دارید، صحبت با یک درمانگر یا مشاور می‌تواند مفید باشد.
آرام‌سازی، اصلاح رفتار و بیوفیدبک
این روش‌ها می‌توانند برای افرادی که به‌صورت عادتی پوست خود را می‌خارانند، مفید باشند.
اگزمای نوزادی چیست؟
درمان اگزما در نوزادان شامل موارد زیر است:
- شناسایی و اجتناب از مواد تحریک‌کننده پوست
- پرهیز از دماهای بسیار بالا یا بسیار پایین
- حمام کوتاه با آب گرم و استفاده از کرم یا پماد در حالی که پوست هنوز مرطوب است.
اگر با این اقدامات راش بهبود نیافت یا ظاهر عفونی پیدا کرد، باید نوزاد توسط پزشک بررسی شود. ممکن است داروی تجویزی برای کنترل راش یا درمان عفونت لازم باشد.
پزشک ممکن است آنتی‌هیستامین خوراکی را برای کاهش خارش و کمک به خواب توصیه کند، که به‌ویژه در شب برای کاهش خارش مفید است؛ با این حال، باید توجه داشت که آنتی‌هیستامین‌هایی که موجب خواب‌آلودگی می‌شوند می‌توانند بر عملکرد تحصیلی برخی کودکان تأثیر منفی بگذارند.
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی اگزما چیست؟
مراقبت از پوست حساس نخستین گام در درمان درماتیت آتوپیک و پیشگیری از عود است. برای کاهش خارش و تسکین پوست ملتهب، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- پوست خود را حداقل دو بار در روز مرطوب کنید.
محصول یا ترکیبی از محصولات را بیابید که برای شما مؤثر است. می‌توانید از روغن‌های حمام، کرم‌ها، لوسیون‌ها، کره شی، پمادها یا اسپری‌ها استفاده کنید. برای کودک، این برنامه می‌تواند شامل پماد قبل از خواب و کرم قبل از رفتن به مدرسه باشد. پمادها چرب‌ترند و هنگام استفاده معمولاً کمتر سوزش ایجاد می‌کنند. محصولاتی را انتخاب کنید که فاقد رنگ، الکل، عطر یا سایر مواد تحریک‌کننده پوست باشند. اجازه دهید مرطوب‌کننده قبل از پوشیدن لباس کاملاً جذب شود. - کرم ضد خارش روی ناحیه مبتلا بزنید.
کرم بدون نسخه‌ای که حداقل ۱٪ هیدروکورتیزون دارد می‌تواند به‌طور موقت خارش را تسکین دهد. حداکثر دو بار در روز، قبل از مرطوب‌کننده استفاده شود. پس از بهبود واکنش پوستی، می‌توان دفعات استفاده را کاهش داد تا از عود جلوگیری شود. - داروی خوراکی ضد آلرژی یا ضد خارش مصرف کنید.
گزینه‌ها شامل آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه مانند ستیریزین یا فکسوفنادین هستند. همچنین دیفن‌هیدرامین ممکن است در موارد خارش شدید مفید باشد، ولی باعث خواب‌آلودگی می‌شود و بهتر است شب‌ها مصرف شود. همان‌گونه که گفته شد، نوع خواب‌آور آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند بر عملکرد تحصیلی برخی کودکان اثر منفی بگذارد. - پوست را نخارانید.
به‌جای خاراندن، سعی کنید روی ناحیه فشار دهید یا آن را به‌آرامی ضربه بزنید. اگر نمی‌توانید از خاراندن خودداری کنید، ناحیه را بپوشانید. ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید. برای کودکان، کوتاه کردن ناخن‌ها و پوشاندن دست‌ها با جوراب یا دستکش در شب می‌تواند کمک‌کننده باشد. - هر روز دوش یا حمام کوتاه بگیرید.
از آب گرم، نه داغ استفاده کنید. اگر حمام می‌گیرید، می‌توانید کمی بلغور جو دوسر کلوئیدی مانند Aveenoبه آب اضافه کنید. کمتر از ۱۰ دقیقه در آب بمانید، سپس به‌آرامی پوست را خشک کرده و در حالی‌که هنوز مرطوب است (حداکثر در عرض ۳ دقیقه) مرطوب‌کننده بزنید. - از پاک‌کننده‌های ملایم و بدون صابون استفاده کنید.
محصولی انتخاب کنید که بدون رنگ، الکل و عطر باشد. صابون‌های قوی می‌توانند چربی طبیعی پوست را از بین ببرند. اطمینان حاصل کنید که پاک‌کننده کاملاً شسته شود. - حمام با آب وایتکس (Bleach bath) بگیرید.
آکادمی پوست آمریکا برای تسکین اگزمای شدید یا مکرر، حمام رقیق‌شده با وایتکس خانگی را توصیه می‌کند. در مورد مناسب بودن این روش برای خود، با پزشک مشورت کنید. این نوع حمام باعث کاهش باکتری‌های پوستی و عفونت‌های مرتبط می‌شود. برای این منظور، نصف فنجان (۱۱۸ میلی‌لیتر) وایتکس خانگی (نه نوع غلیظ) را به وانی با ۴۰ گالن (۱۵۱ لیتر) آب گرم اضافه کنید. این مقدار برای وان استاندارد آمریکایی پرشده تا محل سرریز محاسبه شده است. از گردن به پایین یا فقط نواحی مبتلا را ۵ تا ۱۰ دقیقه در آب خیس کنید.
سر را در آب فرو نبرید. - از دستگاه رطوبت‌ساز استفاده کنید.
هوای خشک و گرم داخل منزل می‌تواند پوست حساس را خشک‌تر کرده و خارش و پوسته‌ریزی را بدتر کند. رطوبت‌ساز قابل‌حمل یا متصل به سیستم گرمایش می‌تواند به حفظ رطوبت هوای خانه کمک کند. - لباس‌های خنک و بافت نرم بپوشید.
از لباس‌های زبر، تنگ یا خراش‌دهنده پرهیز کنید. در هوای گرم یا هنگام ورزش، لباس‌های سبک بپوشید تا پوست بتواند نفس بکشد. هنگام شست‌وشو، از مواد شوینده قوی و نرم‌کننده‌های خشک‌کن استفاده نکنید. - استرس و اضطراب را مدیریت کنید.
استرس و اختلالات عاطفی می‌توانند درماتیت آتوپیک را بدتر کنند. آگاهی از عوامل استرس‌زا و اقدام برای بهبود سلامت روان می‌تواند به بهبود وضعیت پوست کمک کند.
طب جایگزین
بسیاری از افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک از روش‌های درمانی جایگزین برای کاهش علائم خود استفاده کرده‌اند. برخی از این روش‌ها پشتوانه پژوهش‌های بالینی دارند:
- کانابینوئیدها
استفاده موضعی از کرم‌های حاوی ترکیبات کانابینوئیدی باعث کاهش خارش و ضخیم شدن پوست شده است. مطالعات متعددی طی بیش از ۱۰ سال برخی مزایا را در این زمینه نشان داده‌اند. - روغن‌های طبیعی
افزودن روغن‌های طبیعی مانند روغن سویا یا روغن معدنی به آب حمام ممکن است به بهبود خشکی پوست کمک کند. هنگام استفاده باید احتیاط کرد، زیرا این روغن‌ها می‌توانند باعث لغزندگی وان شوند. - عسل مانوکا
استفاده موضعی از عسل مانوکا باعث تسکین واکنش‌های پوستی شده است. این ماده قرن‌ها به‌عنوان ضدمیکروب طبیعی استفاده می‌شده است. توجه داشته باشید که نباید در کودکان زیر یک‌سال استفاده شود، زیرا خطر بوتولیسم نوزادی دارد. - طب سوزنی و فشاردرمانی
چندین مطالعه نشان داده‌اند که این روش‌ها می‌توانند خارش ناشی از درماتیت آتوپیک را کاهش دهند.
اگر در فکر استفاده از درمان‌های جایگزین هستید، در مورد مزایا و معایب آن‌ها با پزشک خود گفت‌وگو کنید.
کنار آمدن و حمایت روانی با بیماری اگزما
درماتیت آتوپیک می‌تواند باعث احساس ناراحتی و کاهش اعتمادبه‌نفس شود. این وضعیت به‌ویژه برای نوجوانان و جوانان می‌تواند بسیار استرس‌زا، ناامیدکننده یا شرم‌آور باشد. همچنین ممکن است باعث اختلال در خواب شده و حتی به افسردگی منجر شود. برخی افراد متوجه می‌شوند که صحبت با درمانگر، مشاور، یکی از اعضای خانواده یا دوستان می‌تواند مفید باشد. همچنین ممکن است پیوستن به گروه‌های حمایتی مخصوص افراد مبتلا به اگزما کمک‌کننده باشد، زیرا اعضای این گروه‌ها تجربه‌ی مشابهی از زندگی با این بیماری دارند.
آمادگی برای ویزیت پزشکی چگونه است و چه مسائلی را مطرح کنیم؟
شما به متخصص پوست یا متخصص آلرژی ارجاع داده شوید یعنی پزشکانی که در تشخیص و درمان بیماری‌های پوستی یا آلرژیک تخصص دارند.
در ادامه اطلاعاتی آورده شده است که می‌تواند به شما در آماده شدن برای این ملاقات کمک کند.
- فهرستی از علائم خود تهیه کنید، از جمله زمان بروز آن‌ها و مدت‌زمانی که ادامه داشته‌اند.
همچنین یادداشت عواملی که علائم را ایجاد یا تشدید کرده‌اند می‌تواند مفید باشد مانند صابون‌ها، شوینده‌ها، دود سیگار، تعریق یا دوش‌های طولانی با آب داغ. - فهرستی از همه داروها، ویتامین‌ها، مکمل‌ها و گیاهان دارویی که مصرف می‌کنید تهیه کنید.
بهتر است بطری‌های اصلی داروها و فهرست دوز و دستور مصرف را نیز همراه خود بیاورید. - سؤالاتی برای پرسیدن از پزشک خود بنویسید.
اگر در طول ویزیت نکته‌ای را متوجه نشدید، حتماً سؤال کنید تا برایتان شفاف شود.
برای درماتیت آتوپیک، نمونه‌هایی از سؤالاتی که ممکن است بخواهید از پزشک بپرسید عبارت‌اند از:
- چه عواملی ممکن است باعث بروز علائم من شده باشند؟
- آیا برای تأیید تشخیص به آزمایش نیاز است؟
- چه درمانی را توصیه می‌کنید؟
- آیا این وضعیت موقتی است یا مزمن (طولانی‌مدت)؟
- آیا می‌توانم صبر کنم تا ببینم آیا این وضعیت خودبه‌خود برطرف می‌شود؟
- جایگزین‌های احتمالی برای درمان پیشنهادی شما چیست؟
- چه روتین مراقبت پوستی را برای بهبود علائم من پیشنهاد می‌کنید؟
چه انتظاری از پزشک داشته باشید؟
پزشک شما احتمالاً چند سؤال خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها می‌تواند به صرفه‌جویی در زمان کمک کند تا وقت بیشتری برای گفت‌وگو درباره‌ی موضوعات مورد نگرانی خود داشته باشید.
پزشک ممکن است از شما بپرسد:
- علائم شما چیست و از چه زمانی شروع شده‌اند؟
- آیا چیزی به‌نظر می‌رسد که باعث بروز یا تشدید علائم شود؟
- آیا شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان آلرژی یا آسم دارید؟
- آیا در محل کار یا در فعالیت‌های تفریحی خود در معرض مواد تحریک‌کننده قرار دارید؟
- آیا در هفته‌های اخیر افسرده بوده‌اید یا تحت استرس غیرعادی قرار داشته‌اید؟
- آیا با حیوانات خانگی یا دیگر حیوانات تماس مستقیم دارید؟
- از چه محصولاتی برای پوست خود استفاده می‌کنید از جمله صابون، لوسیون و لوازم آرایشی؟
- از چه مواد شوینده خانگی استفاده می‌کنید؟
- علائم شما تا چه اندازه کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده‌اند، از جمله توانایی خواب شبانه؟
- تاکنون از چه درمان‌هایی استفاده کرده‌اید و آیا نتیجه‌ای داشته‌اند؟
- چند بار در هفته دوش یا حمام می‌گیرید؟
چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟
در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.
احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.
به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آن‌ها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آن‌ها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.
پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.
مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
