لکه‌های سنی یا پیری چیست و آنچه در مورد این لکه‌ها باید بدانیم

زمان مورد نیاز برای مطالعه: 12 دقیقه

با افزایش سن، لکه‌های نامطلوبی که معمولاً لکه‌های پیری یا لکه‌های سنی نامیده می‌شوند می‌توانند روی صورت و پشت دست‌ها ظاهر شوند. این لکه‌ها تکه‌های پوستی صاف، قهوه‌ای یا سیاه، گرد و با مرزهای واضح هستند.

لکه‌‌های پیری زمانی ایجاد می‌شوند که لایه سطحی پوست با افزایش پیگمنت (رنگدانه) گسترش یابد و چیزی شبیه یک کک و مک بزرگ شکل بگیرد. ممکن است یک لکه به‌تنهایی ظاهر شود یا چند لکه به‌طور خوشه‌ای کنار هم باشند. برخی افراد زمینه ارثی برای ایجاد لکه‌های پیری دارند. لکه‌های پیری ممکن است در سنین پایین‌تر، حتی در کودکی، ظاهر شوند؛ هرچند در افراد مسن‌تر، به‌ویژه کسانی که زمان زیادی را در معرض آفتاب گذرانده‌اند، شایع‌ترند.

بر مبنای مقاله مایوکلینیک، لکه‌های سنی نواحی کوچک، صاف و تیره روی پوست هستند. اندازه‌ی آن‌ها متغیر است و معمولاً در نواحی‌ای از بدن ظاهر می‌شوند که در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند صورت، دست‌ها، شانه‌ها و بازوها و به لکه‌های سنی، لکه‌های خورشیدی، لکه‌های کبدی و لنتیجین‌های خورشیدی نیز معروفند.

اگر پوستی دارید که به‌راحتی دچار آفتاب‌سوختگی می‌شود و زمان زیادی را زیر آفتاب می‌گذرانید، احتمال بروز لکه‌های سنی در شما بیشتر است. لکه‌های سنی در میان بزرگسالان بالای ۵۰ سال بسیار شایع‌اند، اما افراد جوان‌تر نیز در صورت قرار گرفتن مکرر در معرض آفتاب می‌توانند دچار آن شوند.

لکه‌های سنی ممکن است ظاهری مشابه تومورهای سرطانی داشته باشند. با این حال، لکه‌های سنی واقعی نیاز به درمان ندارند، اما نشانه‌ای هستند از این‌که پوست شما در طول زمان در معرض مقدار زیادی نور خورشید بوده است؛ در واقع، واکنشی از سوی پوست برای محافظت از خود در برابر آسیب بیشتر ناشی از نور خورشید است. از نظر زیبایی، می‌توان این لکه‌ها را روشن‌تر یا حذف کرد. برای پیشگیری از لکه‌های سنی، توصیه می‌شود به‌طور منظم از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری نمایید.

لکه‌های پیری سرطانی نیستند و منجر به سرطان نمی‌شوند. با این حال، روی پوست‌های در معرض آفتاب ممکن است لکه‌ها همراه با ضایعات پیش‌سرطانیِ پوسته‌دار و قرمزی به‌نام «کراتوز آکتینیک» دیده شوند. همچنین نقاط تیره‌ای که ممکن است سرطانی باشند، گاهی شبیه لنتیژین‌ها به‌نظر می‌رسند. همه این ضایعات باید توسط یک جراح پوست بررسی شوند.

علائم لکه‌های سنی چیست؟

لکه‌های سنی ممکن است در افراد با هر نوع پوستی ایجاد شوند، اما در بزرگسالانی با پوستی که به‌راحتی دچار آفتاب‌سوختگی می‌شود، شایع‌تر هستند. برخلاف کک‌ومک (freckles) که در کودکان رایج است و در صورت نداشتن تماس با نور خورشید به‌تدریج از بین می‌رود، لکه‌های سنی از بین نمی‌روند.

لکه‌های سنی ممکن است در اندازه بزرگ‌تر شوند و به هم بپیوندند، به‌طوری‌که پوست ظاهری خال‌خال یا خال‌دار (mottled)پیدا کند. این لکه‌ها به‌ویژه در نواحی‌ای شایع‌اند که به‌طور مکرر در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند پشت دست‌ها.

ویژگی‌های لکه‌های سنی چیست؟

نواحی صاف و بیضی‌شکل با افزایش رنگدانه
معمولاً به رنگ قهوه‌ای مایل به برنز تا قهوه‌ای تیره هستند.
در نواحی‌ای از پوست ایجاد می‌شوند که در طول سال‌ها بیشترین تماس را با آفتاب داشته‌اند؛ مانند پشت دست‌ها، روی پاها، صورت، شانه‌ها و قسمت بالای پشت
اندازه آن‌ها از اندازه‌ی یک کک‌ومک تا حدود نیم اینچ (۱۳ میلی‌متر) متغیر است.
ممکن است در کنار یکدیگر تجمع یابند و در نتیجه، بیشتر به چشم بیایند.

هشدار

چه زمانی برای لکه‌های سنی باید به پزشک مراجعه کرد؟

به‌طور معمول، لکه‌های سنی نیازی به مراقبت پزشکی ندارند. با این حال، اگر لکه‌هایی سیاه‌رنگ یا دارای تغییر در ظاهر مشاهده کردید، باید توسط پزشک بررسی شوند. این تغییرات ممکن است نشانه‌ای از ملانوم، یکی از انواع جدی سرطان پوست، باشند.

بهترین کار این است که هرگونه تغییر جدید در پوست را به پزشک نشان دهید، به‌ویژه اگر لکه‌ای:

سیاه‌رنگ است.
در حال بزرگ شدن است.
حاشیه‌ای نامنظم دارد.
ترکیب رنگی غیرمعمولی دارد.
در حال خونریزی است.

علل ایجاد لکه‌های سنی چیست؟

لکه‌های سنی در اثر فعالیت بیش‌ازحد سلول‌های رنگدانه‌ساز ایجاد می‌شوند. نور فرابنفش (UV) باعث افزایش تولید ملانین می‌شود؛ ملانینی که رنگ طبیعی پوست را تعیین می‌کند. در پوستی که طی سال‌ها در معرض نور خورشید بوده است، تجمع یا افزایش بیش از حد ملانین منجر به پیدایش لکه‌های سنی می‌شود. استفاده از لامپ‌ها و تخت‌های برنزه‌کننده تجاری نیز می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سنی شود. احتمال ابتلا به لکه‌های سنی در افرادی که سابقه‌ی قرار گرفتن مکرر یا طولانی‌مدت در معرض نور خورشید یا آفتاب‌سوختگی دارند، بیشتر است.

ایا پیشگیری از ایجاد لکه‌های سنی امکان‌پذیر است؟

برای جلوگیری از ایجاد لکه‌های سنی و پیشگیری از بازگشت آن‌ها پس از درمان، رعایت نکات زیر در محدود کردن تماس با نور خورشید توصیه می‌شود:

از آفتاب بین ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر اجتناب کنید.
زیرا در این ساعات شدت پرتوهای خورشید بیشترین میزان را دارد؛ بنابراین، فعالیت‌های بیرونی خود را در زمان‌های دیگر روز برنامه‌ریزی کنید.
از کرم ضدآفتاب استفاده کنید.
حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از خروج از منزل، یک ضدآفتاب با طیف وسیع (broad-spectrum)و با SPF حداقل ۳۰استفاده کنید. ضدآفتاب را به میزان کافی بزنید و هر دو ساعت یک‌بار دوباره استفاده کنید یا بیشتر، در صورتی که در حال شنا یا تعریق هستید.
پوشش محافظ داشته باشید.
برای محافظت از آفتاب، لباس‌هایی از جنس بافته‌ی متراکم بپوشید که بازوها و پاها را بپوشاند، و از کلاه لبه‌دار پهن استفاده کنید که محافظت بهتری نسبت به کلاه بیسبال یا نقاب گلف فراهم می‌کند.

همچنین می‌توانید از لباس‌هایی استفاده کنید که به‌طور خاص برای محافظت در برابر نور خورشید طراحی شده‌اند. برای بهترین محافظت، لباس‌هایی را انتخاب کنید که دارای برچسب عامل محافظت در برابر فرابنفش (UPF) بین ۴۰ تا ۵۰هستند.

تشخیص لکه‌های سنی چگونه است؟

تشخیص لکه‌های سنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

بررسی بصری:
پزشک معمولاً با مشاهده‌ی پوست می‌تواند لکه‌های سنی را تشخیص دهد. تشخیص افتراقی میان لکه‌های سنی و سایر اختلالات پوستی اهمیت دارد، زیرا درمان آن‌ها متفاوت است و استفاده از روش نادرست ممکن است باعث تأخیر در درمان بیماری‌های دیگر شود.
بیوپسی پوست:
پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی انجام دهد، مانند برداشتن نمونه‌ی کوچکی از پوست برای بررسی در آزمایشگاه. این کار به تشخیص تفاوت میان لکه‌ی سنی و سایر وضعیت‌ها از جمله لنتیگو مالیگنا نوعی سرطان پوست کمک می‌کند. بیوپسی پوست معمولاً در مطب پزشک و با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.

درمان لکه‌های پوستی به چه شیوه‌ها و روش‌هایی است؟

اگر می‌خواهید لکه‌های سنی شما کمتر دیده شوند، روش‌های درمانی مختلفی برای روشن کردن یا حذف آن‌ها وجود دارد.
از آنجا که رنگدانه در پایه‌ی لایه‌ی اپیدرم (بالاترین لایه‌ی پوست) قرار دارد، درمان‌هایی که برای روشن کردن لکه‌های سنی انجام می‌شوند باید بتوانند به این لایه از پوست نفوذ کنند.

روش‌های درمان لکه‌های سنی عبارت‌اند از:

داروها:
استفاده از کرم‌های تجویزی روشن‌کننده (حاوی هیدروکینون) به‌تنهایی یا همراه با رتینوئیدها (تِرِتینوئین) و استروئید خفیف ممکن است به‌تدریج و طی چند ماه باعث کمرنگ شدن لکه‌ها شود. این درمان‌ها ممکن است موجب خارش، قرمزی، سوزش یا خشکی موقتی شوند.
لیزر و نور پالسی شدید (Intense Pulsed Light)
برخی از درمان‌های لیزری و نور پالسی شدید، سلول‌های تولیدکننده‌ی ملانین (ملانوسیت‌ها) را بدون آسیب رساندن به سطح پوست از بین می‌برند. این روش‌ها معمولاً به دو تا سه جلسه درمانی نیاز دارند. لیزرهای لایه‌بردار نیز با برداشتن لایه‌ی سطحی پوست (اپیدرم) عمل می‌کنند.
انجماد (کرایوتراپی)
در این روش، لکه با استفاده از سواب پنبه‌ای آغشته به نیتروژن مایع به‌مدت پنج ثانیه یا کمتر منجمد می‌شود. این کار رنگدانه‌ی اضافی را از بین می‌برد. با ترمیم پوست، ناحیه‌ی درمان‌شده روشن‌تر می‌شود. برای گروه کوچکی از لکه‌ها می‌توان از روش اسپری انجماد استفاده کرد. این درمان ممکن است باعث تحریک موقت پوست شود و خطر اندکی از اسکار (جای زخم) یا تغییر رنگ دائمی پوست دارد.
درم‌ابریژن
در این روش، سطح پوست با استفاده از یک برس چرخان با سرعت بالا ساییده می‌شود تا لایه‌ی رویی برداشته شود. پوست جدید جایگزین آن می‌شود. ممکن است نیاز باشد این روش بیش از یک‌بار انجام شود. عوارض احتمالی شامل قرمزی موقتی، دلمه بستن و تورم است. ممکن است چند ماه طول بکشد تا قرمزی پوست از بین برود.
میکرو‌درم‌ابریژن
این روش، نوعی درمان ملایم‌تر از درم‌ابریژن است. در نتیجه‌ی آن، ناهمواری‌های سطحی پوست نرم‌تر به‌نظر می‌رسند.
برای دستیابی به نتایج خفیف و موقتی، نیاز به چندین جلسه در طی چند ماه دارید. ممکن است در نواحی درمان‌شده قرمزی خفیف یا احساس سوزش جزئی داشته باشید. اگر دچار رزاسه (قرمزی مزمن پوست) یا رگ‌های خونی ظریف روی صورت هستید، این روش ممکن است وضعیت را بدتر کند.
پیل شیمیایی
در این روش، محلولی شیمیایی روی پوست اعمال می‌شود تا لایه‌های سطحی پوست برداشته شوند. در نتیجه، پوست جدید و صاف‌تر جایگزین می‌شود. عوارض احتمالی شامل اسکار، عفونت، یا روشن‌تر یا تیره‌تر شدن رنگ پوست است. قرمزی ممکن است تا چندین هفته باقی بماند. ممکن است برای مشاهده‌ی نتایج، نیاز به چندین جلسه درمانی باشد.

درمان‌های لکه‌ی سنی که شامل برداشتن لایه‌ای از پوست هستند معمولاً در مطب پزشک انجام می‌شوند و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. مدت زمان انجام هر روش و مشاهده‌ی نتیجه‌ی درمان از چند هفته تا چند ماه متغیر است.

پس از درمان، زمانی که در فضای باز قرار دارید، باید از ضدآفتاب با طیف وسیع و SPF حداقل ۳۰استفاده کنید و لباس محافظ بپوشید. از آنجا که درمان لکه‌های سنی از نظر پزشکی در دسته‌ی درمان‌های زیبایی قرار می‌گیرد، معمولاً تحت پوشش بیمه نیست. همچنین، از آنجایی که این روش‌ها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، لازم است گزینه‌های درمانی خود را با دقت و با پزشک متخصص بیماری‌های پوست (درماتولوژیست) بررسی کنید. اطمینان حاصل کنید که پزشک شما در تکنیکی که قصد انجام آن را دارید، آموزش‌دیده و باتجربه باشد.

مراقبت شخصی و لکه‌های سنی

انواع مختلفی از کرم‌ها و لوسیون‌های بدون نسخه (غیرتجویزی) برای روشن کردن لکه‌های سنی در بازار وجود دارند. اثربخشی آن‌ها بستگی به شدت تیرگی لکه‌ها و میزان تداوم در استفاده دارد. ممکن است لازم باشد چندین هفته تا چند ماه از محصول استفاده کنید تا نتایج قابل مشاهده باشند.

اگر می‌خواهید از کرم روشن‌کننده‌ی بدون نسخه استفاده کنید، محصولی را انتخاب کنید که حاوی هیدروکینون، اسید گلیکولیک یا اسید کوجیک باشد. برخی محصولات، به‌ویژه آن‌هایی که حاوی هیدروکینون هستند، ممکن است باعث تحریک پوست شوند. همچنین می‌توانید از لوازم آرایشی برای کمتر دیده شدن لکه‌های سنی استفاده کنید.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

احتمالاً ابتدا به پزشک مراقبت‌های اولیه (پزشک عمومی) مراجعه می‌کنید که ممکن است شما را به متخصص پوست (درماتولوژیست) ارجاع دهد.

پزشک ممکن است از شما سؤالاتی مانند موارد زیر بپرسد:

از چه زمانی برای اولین‌بار متوجه لکه‌های روی پوست خود شدید؟
لکه‌ها به‌تدریج ظاهر شدند یا ناگهانی؟
آیا تغییرات دیگری در ظاهر پوست خود مشاهده کرده‌اید؟
آیا این وضعیت خارش‌دار، دردناک یا آزاردهنده است؟
آیا سابقه‌ی آفتاب‌سوختگی‌های مکرر یا شدید دارید؟
هر چند وقت یک‌بار در معرض آفتاب یا پرتوهای فرابنفش (UV) قرار می‌گیرید؟
آیا به‌طور منظم از پوست خود در برابر UV محافظت می‌کنید؟
از چه نوع محافظت در برابر آفتاب استفاده می‌کنید؟
آیا سابقه‌ی خانوادگی لکه‌های سنی یا سرطان پوست دارید؟
چه داروهایی مصرف می‌کنید؟

سؤالاتی که ممکن است بخواهید از پزشک بپرسید:

چه تغییرات مشکوکی را باید در پوست خود تحت نظر داشته باشم؟
اگر لکه‌ها از نوع لکه‌های سنی باشند، برای بهبود ظاهر پوست چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
آیا درمان‌ها باعث از بین رفتن کامل آن‌ها می‌شوند یا فقط آن‌ها را روشن‌تر می‌کنند؟
آیا این لکه‌ها ممکن است به سرطان پوست تبدیل شوند؟

سؤالات عمومی که قبل از انجام روشِ درمانی باید پرسیده شوند:

آیا پزشک در محل حضور دارد؟
آیا پزشک دارای بورد تخصصی در پوست (درماتولوژی) یا تخصص معادلی با آموزش و تجربه برابر است؟
آیا تاریخچه پزشکی من گرفته شده است؟
آیا معاینه اولیه‌ای انجام شد تا تعیین شود آیا تکنیک یا روش برای نوع پوست من مناسب است؟
آیا پزشک عکس‌های قبل و بعد را به من نشان داد؟

سؤالاتی که باید از جراح پوست پرسیده شود:

کدام روش برای درمان لکه‌های پیری برای من مناسب است؟ (گزینه‌ها چه هستند؟)
هزینه تقریبیِ این روش چقدر است؟
مدت زمان یک جلسه چقدر است؟
چند بار نیاز است درمان را تکرار کنم؟
فاصله بین جلسات چقدر است؟
عوارض شایع یا عوارض احتمالی مرتبط با روش چه هستند؟
چگونه باید برای درمان/روش آماده شوم؟
آیا درمان دردناک است؟
گزینه‌های کنترل درد و بی‌حسی من چه هستند؟
مدت زمان بازیابی (ریکاوری) مرتبط با روش من چقدر است؟
آیا تصاویر قبل و بعدِ بیماران را دارید تا من را برای انتظار واقع‌بینانه آماده کند؟
آیا کسی روند را قبل از ورود به درمان با من مرور و توضیح می‌دهد؟
خطرات چیست؟
پس از انجام روش چه انتظاری باید داشته باشم؟ (یعنی اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت؛ محدودیت‌های فعالیت؛ دوره بازیابی مورد انتظار)

چگونه پزشک متخصص انتخاب کنیم؟

در انجام یک رویه یا پروسیجر زیبایی، چه جراحی و چه غیر جراحی، می‌توان انتخاب صحیح پزشک را مهم‌ترین عامل رضایت و موفقیت از آن پروسیجر زیبایی دانست. گاهی ممکن است ما تمایل به انجام یک رویه زیبایی داشته باشیم و با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شویم که اصلاً گزینه مناسبی برای آن روش نیستیم.

احتمالاً در مسیر جستجو و انتخاب پروسیجر مورد نظرمان با نام چند پزشک آشنا خواهیم شد؛ باید اطلاعات مربوط به تخصص آن پزشکانِ محترم را فقط از طریق سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی استعلام بگیریم زیرا هنوز هیچ منبع رسمی دیگری در ایران وجود ندارد که به صورت صحیح تخصص‌های دقیق پزشکان محترم در آن ذکر شده باشد.

به یاد داشته باشیم که امن‌ترین محل برای استعلام تخصص درمانگران محترم از همین سامانه است. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی و عناوین درج شده در آن‌ها، وب‌سایت‌ها و عناوین درج شده در آن‌ها، حتی در وب‌سایت زیست‌لاین و ... منبع جامع و مناسبی برای استعلام تخصص صحیح پزشکان نیستند. به عنوان مثال ممکن است ما در روندِ انتخاب پروسیجر زیباییمان متمایل شویم از فردی که پزشک زیبایی است کمک بگیریم اما زمانی که اطلاعات ایشان را در سازمان نظام پزشکی استعلام بگیریم عنوان دیگری را مشاهده کنیم؛ زیرا هنوز در ایران تخصصی به نام پزشک زیبایی وجود ندارد و عنوان پزشک زیبایی همسو با مدارک دانشگاهی نیست.

پس خواهشمندیم برای استعلام نام پزشک و تخصص ایشان به سامانه جستجوی اعضاء نظام پزشکی مراجعه کنید.

مطالب این سایت صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص، تجویز یا درمان پزشکی در نظر گرفته شود. برای مشکلات پزشکی، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.